Langrętnasta skuldanišurgreišsluleiš heimilanna!

Frį mķnum bęjardyrum séš,  śr skjóli Klettafjalla, var sś rįšstöfun aš seilast ķ séreignarsparnaš landsmanna meš žvķ aš "leyfa" innlausn til nišurgreišslu uppsprengdra skulda, forkastanleg frį öllum hlišum.

Framlengingu į žessari forheršingu, mį m.a. finna ķ tillögum Sjįlfstęšisflokksins um lausnir heimilanna. Žar sem žeir "bjóša" skattaafslįtt af nišurgreišslu skulda meš séreignasparnaši. 

Žaš hefur veriš öllum ljóst, sem vilja vita aš lķfeyrissjóšakerfiš okkar, mun ekki geta stašiš undir skuldbindingum sķnum, žegar "babyboom" kynslóšin bankar upp į.

Hagfręšistofnun Hįskólans gaf śt skżrslu fyrir įri sķšan um įhrif žess aš lękka höfušstól hśsnęšislįna um 10-25%, fróšleg skżrsla.    Fjallaš var um margvķsleg įhrif sem almenn nišurfelling/ nišurfęrsla lįna hefši į żmsar stošir ķ žjóšfélaginu. 

Ein af žessum stošum er lķfeyrissjóšakerfiš.  Öll įföll sem lķfeyrissjóšir verša fyrir, hafa įhrif į  a) réttindi nśverandi lķfeyrisžega og/eša b) framtķšarréttindi lķfeyrisžega.

Grķp hér nišur ķ skżrsluna :  "Įšur en stokkiš er til žess aš fęra lįnin nišur veršur žó aš gęta aš žvķ aš lķfeyrissjóšakerfiš er veikt af żmsum tęknilegum (sic*, innssk.mitt)  įstęšum."

 

  • Flesta sjóši skortir į aš geta stašiš undir skuldbindingum.  Halli um 8% aš mešaltali žżddi aš lķfeyrisaldurinn žyrfti aš hękka um rśmlega 2 įr. 69,5 įr 

  • Mešalęvin lengist, en lķfeyrissjóširnir taka ekki miš af žvķ heldur śreldum ęvilengdartöflum.  Ef notašar eru réttar töflur žyrfti lķfeyrisaldurinn aš hękka um 1,5-2 įr.   71 įr 
  •  Įvöxtun lķfeyrissjóša til framtķšar er óvissu hįš, en reiknaš er meš 3.5% į įri aš mešaltali.  Lękki hśn t.d. nišur ķ 3%, žyrfti lķfeyrisaldurinn aš hękka um 1,5 įr 72,5 įr
  • 25% lękkun lįna lķfeyrissjóša jafngilti u.ž.b. 4ja mįnaša hękkun lķfeyrisaldurs  73 įr
Žaš lķtur śt fyrir aš ķ uppsiglingu sé kynslóš af bitrum, önugum og sķžreyttum gamalmennum,
žó ljóst sé nś žegar aš biturleikinn og gešvonskan tengist ekki alltaf rżrum eftirlaunatekjum žrįšbeint.  
 
Ef fram fer sem horfir og aš öšru óbreyttu, veršur fólk undir įttrętt aš raša ķ poka ķ stórmörkušum eins og ķ Wal Mart, USA og vķša, til aš eiga fyrir mat, vegna hękkandi lķfeyrisaldurs, eša greišslužrots lķfeyrissjóša.
 
 

Sparnašur į Ķslandi hefur alltaf veriš ķ hęttulegi lįgmarki, žar til séreignalķfeyrissparnašur komst į koppinn.

Ķ rśssķbanahagkerfinu į nś aš seilast ķ žennan sparnaš lķka, svo tryggt sé aš enginn peningur liggi hultur.  

Gešvonskan og stuttur sprengižrįšur hjį fólki śt um allar ķslenskar koppagrundir į sér lķklega margar įstęšur, en žessi vęri ein af žeim.

Glešilegt er žó aš greina frį žvķ aš heldri borgarar ķ sundlaugunum į morgnana eru sérlega lķfsglöš og lķkamlega vel į sig komin kynslóš, stutt ķ brosiš og hnyttnina, žó flestir hafi hryggšarsögu  aš segja af nįnustu afkomendum vegna žessa "svokallašs" hruns.

 

Stefna Lżšręšisvaktarinnar ķ mįlefnum lķfeyrissjóša: 

Naušsynlegt er aš endurreisa traust almennings į lķfeyriskerfinu. Auka veršur kröfur um fagleg vinnubrögš og gegnsęi ķ störfum lķfeyrissjóša. Treysta veršur skilyrši žeirra til aš įvaxta fé sjóšsfélaga svo hęgt verši aš bęta kjör lķfeyrisžega. Samręma žarf lķfeyrisrétt milli hins almenna vinnumarkašar og opinbera geirans. Girša žarf fyrir hęttuna į aš lķfeyrissjóšir verši rķki ķ rķkinu ķ krafti eignarhalds į fyrirtękjum. Lżšręšisvęšum lķfeyrissjóši meš beinni aškomu almennra sjóšsfélaga aš vali forsvarsmanna. Gleymum žvķ ekki aš lķfeyrissjóšir eru eign almennings.

  • Afnįm forréttinda

Endurskoša žarf lķfeyrisréttindi alžingismanna, rįšherra, hęstaréttardómara og forseta Ķslands til aš tryggja samręmi viš réttindi annarra hópa, svo aš enginn njóti eftirleišis įvinnings af žvķ kerfi mismununar og forréttinda sem veriš hefur viš lżši ķ lķfeyrismįlum.Lżšręšisvaktin vill afnema  

 

 

 Logo300x52  LV

  


Pķnlaus eša pķnleg tannheilsa!

Įriš 2011 kom śt višamikil skżrsla į vegum velferšarrįšuneytisins frį The Boston Consulting Group  um heilbrigšiskerfiš į Ķslandi.

Svona skżrslur eru afar gagnlegar, žvķ oft er hęgt aš  greina skżringar į vanda og finna lausnir meš žvķ einu aš bera saman įstand viš önnur lönd.

Žannig er freistandi aš draga įlyktanir og  leggja fram  boršliggjandi nišurstöšur  eftir lestur skżrslunnar.  Į bls. 70-72 er śttekt į tannheilsu Ķslendinga.

Hęgt er aš bęta tannheilsu Ķslendinga  meš eftirfarandi ašgeršum:

 

  •  Fjölga tannfręšingum (Dental hygienists), sem sjį um reglubundna hreinsun  og fyrirbyggjandi eftirlit sem fękkar tannsjśkdómum. Slakur samanburšur Ķslands viš hin Noršurlöndin er slįandi, žar sem  ašeins 6 (tannhreinsifręšingar)  į hvern 100.000 ķbśa sbr viš 36 ķ Svķžjóš,  25 ķ Danmörku og 19 ķ Noregi og 74 ķ Finnlandi
  •   Skólatannlękningar į nż.    Į hinum Noršurlöndunum  eru tannlękningar barna į vegum hins opinbera og aš fullu endurgreidd.   Ķsland sker sig śr, žar sem einkareknar tannlęknastofur sjį um allar ašgeršir,   meš endurgreišslu  hlutfalli allt aš 75%.   Tannheilsa 12 įra barna į Ķslandi er  įberandi verst af žessum löndum.  Žį tekur hiš opinbera ekki žįtt ķ tannréttingum į Ķslandi eša ķ Noregi

 

  •             Ašeins Noregur og Ķsland taka engan žįtt ķ tannlęknakostnaši fulloršinna, en hin Noršurlöndin gera žaš aš hluta.  

 

Ķ K 

Ķsland hefur  langfjölmennasta hóp tannlękna fyrir 100.000 ķbśa eša alls 94 en Danmörk  84, svo ekki veršur sérfręšingaskorti kennt um.    

Ķ Kanada, žar sem ég žekki vel til, er tannlęknakostnašur og żmis heilbrigšiskostnašur frįdrįttarbęr frį skatti, en  algengt er  aš fjölskyldur séu meš tannlęknatryggingar ķ gegnum atvinnurekendur.    

Žessar tryggingar eru nišurgreiddar af atvinnurekanda aš hluta til eša öllu leyti.  Algengustu tannašgeršir eru ókeypis, og 2 hreinsanir į įri.  Meirihįttar ašgeršir eru greiddar aš hluta, og jafnvel tannréttingar einnig.    Dóttir mķn er 23 įra gömul, hśn, kęrastinn og vinkonurnar žrjįr eiga žaš sameiginlegt aš žaš hefur aldrei veriš boruš hola ķ tennurnar į žeim!   

Vatniš er prżšilegt ķ Kanada eins og į Ķslandi,  krakkarnir žar drekka mikiš kók eins og į Ķslandi,

eftir stendur „money talks“.

Stefna Lżšręšisvaktarinnar ķ heilbrigšismįlum er: 

 Aš öllum sé tryggšur réttur til višeigandi, ašgengilegrar og fullnęgjandi           heilbrigšisžjónustu

Žetta er ķ samręmi viš įkvęši nżrrar stjórnarskrįr og tryggir öllum landsmönnum ašgengi aš heilbrigšisžjónustu óhįš efnahag.

 Logo300x52  LV

 


Einbeitt og višvarandi tortryggni - ašskilnašur fjįrfestingabanka og višskiptabanka.

Ķ ljósi atburša s.l. 5 įra, rķkir innbyggš, einbeitt og višvarandi tortryggni gagnvart stjórnendum banka, ekki bara į Ķslandi heldur śt um allan heim.

Ef sś einbeitta tortryggni  er farin aš mildast eitthvaš, og fólk er fariš aš ljį eyra fagurgala banka į nż, er gott rįš aš horfa sem snöggvast  į žessa mynd "Inside job"

Stęrstu og "virtustu" bankar ķ heimi tóku žįtt ķ sukkinu, markašsmisbeitingunni og blekkingunni.

Į sķšasta žingi kom fram žingsįlyktartillaga um ašskilnaš fjįrfestingabanka og višskiptabanka. Leitaš var umsagnar hjį hagsmunaašilum eins og vera ber.  

Allir bankarnir voru neikvęšir gagnvart žessari tillögu, en žaš sem vakti mesta furšu var aš Fjįrmįlaeftirlitiš var einnig neikvętt og taldi aš slķkur ašskilnašur gęti oršiš til aš tefja vinnu viš aš eyša óvissužįttum ķ endurreikningum į gengislįnum,  (sem sumir eru ekki byrjašir į, og ašrir ekki einu sinni hįlfnašir viš aš reikna śt)

Einn banki, fjįrfestingabankinn Straumur fagnaši žessum ašskilnaši, enda "jįkvęšur hagsmunaašili" į ferš ķ samkeppni viš blandaša starfsemi hinna bankanna.

Athygli vakti hins vegar haršorš umsögn frį Straumi:  Fjįrfestingabankastarfsemi samhliša višskiptabankastarfsemi leišir af sér hegšun sem ekki veršur stöšvuš meš reglum, sem ganga skemmra en ašskilnašur.  Bent er į aš freistnivandi - hagsmunaįrekstrar og ešli manna, sem leiddi til hrunsins standi óhögguš og óbreytt.

Lżšręšisvaktin er sammįla žessu:

Girša žarf fyrir getu banka til aš braska meš innstęšur meš žvķ aš reisa eldveggi milli venjulegrar bankastarfsemi og įhęttufjįrfestingar eša ašskilja aš fullu višskiptabanka- og fjįrfestingastarfsemi. Setja žarf lög eša reglur um leyfilegan hįmarksvöxt śtlįna bankanna, gera strangar kröfur um gagnsęi, efla fjįrmįlaeftirlit til aš halda bönkunum ķ skefjum og stušla aš ešlilegum starfshįttum žeirra meš sterkari neytendavernd į fjįrmįlamarkaši.

Logo300x52  LV 


mbl.is Földu tap sem nam landsframleišslu Ķslands
Tilkynna um óvišeigandi tengingu viš frétt

Ašeins vaxtalįn aka (also known as) kślulįn, bönnuš ķ mörgum löndum skv. IMF

Įsgeir Jónsson hagfręšingur hélt tölu į rįšstefnu um framtķš hśsnęšislįna į Ķslandi  ķ morgun og skżrši m.a. galla svokallašra "Ķslandslįna" sem formašur Sjįlfstęšismanna vill nś śtrżma, en hefur samt aldrei haft trś į aš banna verštryggingu. Woundering 

Žetta kallast aš tala ķ austur en meina vestur!

Gallar "Ķslandslįna" skv. śtskżringu Įsgeirs;

 * Nišurgreišsla hęg - ķ raun greišist ekkert nišur af höfušstól fyrstu 20 įrin

 * Rżrnun eigin fjįr  - į  40 įrum nęr veršmęti ķbśšar ekki aš halda ķ viš verštryggša lįniš

 * Slęvir įhęttumešvitund - virkar letjandi og nišurdrepandi (aš sjį aldrei höfušstólinn lękka)

Žaš er innbyggt ķ 40 įra verštryggt jafngreišslulįn aš höfušstóllinn hękki fyrri hluta lįnstķmabilsins, žvķ vegna "jafngreišslunnar" er umfram verštryggingarįlag bętt viš höfušstól.

Įsgeir kemur meš athyglisverša tillögu um aš veita  óverštryggš "ašeins vaxtalįn" eša  kślulįn, žar sem ekki er greitt af höfušstól ķ įkvešinn tķma, ašeins vexti, sķšan sjįi veršbólga um aš lękka höfušstólinn aš raungildi, hljómar vel, ekki satt?  Žau muni hraša eignamyndum lįntaka hér į landi umfram verštryggšu Ķslandslįnin.  

Žann 2.aprķl s.l. mįtti hins vegar lesa žessa frétt um danska "only-interest" lįnin ķ Danmörku.

IMF (Alžjóšlegi gjaldeyrissjóšurinn) hvetur Dani til aš fasa śt "ašeins vaxtalįn", sem telja um 56% af hśsnęšismarkašnum.  Yfirhagfręšingur sjóšsins, Yingbin Xiao, segir reyndar aš ķ mörgum löndum séu žessi "kślulįn" beinlķnis bönnuš. 

Telja aš tilkoma žessara lįna hafi veikt danska hśsnęšismarkašinn um 500 milljarša dollara. 

Žessi tegund af dönskum hśsnęšislįnum fela ķ sér aš lįntakendur greiši ašeins vexti fyrstu 10 įrin en fari svo aš greiša nišur höfušstólinn.  Danir hófu žessa lįnveitingu 2003, og nś žegar komiš er aš skuldadögum  kemur babb ķ bįtinn.

Hįmarks vešhlutfall ķbśšalįnasjóša ķ Danmörku er 80% af veršmęti eignar.  Hśsnęšisverš hefur falliš um 20% sķšan 2008  og skv. lögum verša sjóširnir aš afskrifa umframhluta ef "ašeins vaxtaskilmįlar" eru framlengdir.

Žessi tegund lįna (ašeins vextir) žarfnast žvķ nįnari yfirlegu, sérstaklega meš tilliti til reynslu Dana og įkśru IMF.  Aš öšru leyti hljómar "danska leišin" mjög įhugaverš, en eins og forstjóri ĶLS sagši į rįšstefnunni žį verša vextir aldrei sambęrilegir į mešan viš bśum viš ķslenska krónu.  (Hver er t.d. tilbśin aš kaupa skuldabréf meš  föstum óverštryggšum vöxtum, til 30 įra eins og tķškast ķ "danska kerfinu".

 


mbl.is Leggur til „ašeins-vaxta“ lįn
Tilkynna um óvišeigandi tengingu viš frétt

Hvaš varš um spillinguna?

Fyrir sķšustu kosningar 2009,  var  spillingin ašalmįliš og engin furša.   

Enda voru  žeir sem unnu kosningarnar persóngeršir sem “minnst spilltir” og  žeir sem töpušu voru įlitnir andstęšan.   Sjįlf žekki ég  fólk sem gat aldrei talaš um kommśnista įn žess aš skeyta blótsyršum framan viš, sem kaus Vinstri-gręna vegna žess aš žau voru minnst spillt.  Formašur  Samfylkingar var valinn og žvingašur til forystu į sömu forsendum. 

Helstu markmiš stjórnarinnar voru yfir um og allt um kring aš draga śr,  og helst uppręta žį spillingu, sem aš sönnu var frumlagiš og ein af meginorsökum hrunsins.

Nż stjórnarskrį skyldi vera hryggjarstykkiš ķ žeirri vegferš, ķ samręmi viš nišurstöšu žjóšfundar meš žįtttöku  alls konar Ķslendinga sem valdir voru meš slembiašferš.

Hvernig er stašan nśna?

Ķ vikunni kom śt enn  ein skżrslan frį GRECO  (Group of States against Corruption), sem er nokkurs konar sišanefnd  į vegum European Council  og feršast į milli ašildalanda tekur śt stöšu  mįla ķ stjórnsżslum og kemur meš śrbętur.  Sķšan kemur nefndin aftur aš lišnum įkvešnum tķma og fylgir eftir įrangri sem oršiš hefur.  Ķsland er ašildaland ķ GRECO

GRECO lagši m.a. til

·         Reglur um atvinnužįtttöku hįttsettra embęttis og rįšamanna eftir aš opinberri žjónustu lżkur.

Dęmiš sem žeir vķsušu til var tekiš beint upp śr rannsókn minni į heilindavķsindum fyrir Ķsland 2012 og kynnt var ķ žessu bloggi"One striking example is that of a former Minister of Commerce and Industry (1995 - 1999) who became Governor of the Central Bank (2000-2002) and resigned before the expiry of his 5-year term in order to join an investment group. The investment group he joined was a major investor in one of the banks that was privatised in 2002 and then collapsed in 2008"

·         Sišareglur alžingismanna yršu settar, bętt verši śr hagsmunaskrįningu žannig aš skuldaskrįning umfram hefšbundin hśsnęšislįn yršu tiltekin auk žess sem skuldastaša maka yrši skrįningarskyld einnig.     Ķ rannsókn minni var bent į aš engin eftirfylgni vęri viš žessa hagsmunaskrįningu, og  trśveršuleiki hennar žvķ stórlega dregin ķ efa.

 

·         Settur yrši žröskuldur į gjafir og risnu og skilgreint yrši hvaš teldist hęfileg gjöf eša risna.

 

Dómskerfiš  undir sérstakri smįsjį:

GRECO  męlir meš  aš settir verši stašlar um faglega framkvęmd  sem birt yrši opinberlega meš skżringum , athugasemdum og dęmum.  Dómarar fengju žjįlfun ķ sišferši, heilindum og greiningu į hagsmunaįrekstrum.    Žaš vanti t.d. alveg skilgreiningu į hagsmunaįrekstrum.

Ķ minni rannsókn sem vķsaš var ķ hér fyrr, kom dómskerfiš alveg sérlega illa śt, einmitt vegna skorts į öllum hefšbundnum spillingarvörnum, sem lśta aš gegnsęi į hagsmunaįrekstrum, hagsmunaskrįningu dómara, rįšningaferli dómara, og loks kom fram aš engar sišareglur gilda ķ Hęstarétti.  GRECO lżsti žó įnęgju yfir nżjar reglur um rįšningaferli dómara, sem gerir rįšherra erfišara aš ganga fram hjį faglegu mati nefndar.  Hins vegar var réttilega bent į aš žorri dómara hefši veriš rįšin til starfa žegar engar slķkar reglur giltu.

Hagsmunatengsl og hagsmunaįrekstrar eru “rauša flaggiš” sem alltaf blaktir viš hśn ķ ķslenskri stjórnsżslu.  Vanhęfni vegna hagsmunaįrekstra er oft tekin sem persónuleg móšgun og vörnin felst ķ aš grķpa til “prinsippa” og “drengskapar” sem viškomandi ašili į aš vera haldin sem myndi aldrei hafa įhrif į faglega dómgreind.  Žegar hęstaréttardómari og varnarlögmašur sjįst saman ķ bķó ķ mišjum réttarhöldum, er einmitt gripiš til slķkra varna.

 Žegar “höfušiš” hagar sér svona, er ekki undarlegt aš į einhverjum tķmapunkti hafi   fręgir fešgar hafi veriš įlitnir  ótengdir ašilar ķ bankabixinu.

Nżja stjórnarskrįrfrumvarpiš innihélt margar greinar sem hefšu styrkt spillingarvarnir Ķslands, m.a. 50. greinin um hagsmunaskrįningu alžingismanna og vanhęfi.

Enn sem komiš er  hefur žvķ litlu sem engu oršiš įorkaš ķ spillingarvörnum Ķslands, ekki tókst einu sinni aš setja sišareglur alžingismanna, sem žó höfšu veriš “draftašar”.

Žaš er žvķ ekkert sem kemur ķ veg fyrir aš Finns Ingólfssonar ferliš geti endurtekiš sig .  Eša hvers vegna var barist af svo grimmilegri heift gegn nżju stjórnarskrįnni og sérstaklega žeim įkvęšum, sem kęmu ķ veg fyrir  endurtekningu į ógešslegu spillingunni, sem keyrši hér allt ķ kaf? 

Einn samnefnari frambjóšenda Lżšręšisvaktarinnar er einmitt  einlęg fyrirlitning į spillingu.   Oršiš spilling viršist hins vegar oršiš hįlfgert tabś hjį “stóru frambošunum” žvķ ekki heyrist į hana minnst, žó hśn sjįist og heyrist grasserandi į borši śt um alla stjórnsżsluna.

Spślum dekkiš!  Lżšręšisvaktin er slangan!

Höfundur er ķ 5. sęti ķ Reykjavķk-noršur fyrir Lżšręšisvaktina. 

Logo300x52  LV 


Druslulegir fjįrfestingasamningar viš alžjóšleg fyrirtęki.

Lélegir sölu- og samningamenn, byrja  į aš girša nišur um sig ķ upphafi samnings, standa svo meš engin tromp į hendi, žegar samningar hefjast.

Žannig gęti t.d. lokahnykkurinn hafa veriš ķ samningaferlinu;  aš žrįtt fyrir aš skattareglur breyttust varšandi žunna fjįrmögnun, og takmörkun skattafrįdrįttar vegna vaxta, žį kęmi žaš ekki viš kaunin į žessum stórfyrirtękjum, žvķ almannažjónar almannahagsmuna į Ķslandi sömdu śt fyrir gröf og dauša. 

Geršu rįšamenn Ķslands  sér fulla grein fyrir žvķ aš, žeir vęru aš frķa žessi fyrirtęki frį samfélagskostnaši į Ķslandi? 

Myndu žeir gera svona samninga aftur? og aftur?  eins og Valgeršur Sverris fullyršir aš hśn myndi gera  varšandi Kįrahnjśka, žrįtt fyrir aš Lögurinn hafi drepist.

Enduskošendafyrirtęki gera śt į aš finna allskonar   "[important] tax planning tools for effectively lowering taxable income by increasing expenses in a particular tax jurisdiction". 

Žeir gefa śt hundrušir blašsķšna skżrslna į hverju įri žar sem samanburšur į skattareglum milli landa er skżrgreindur.  Hér er t.d. ein frį PWC meš yfirlit yfir skattalega stöšu į "transfer pricing" ķ fjölmörgum löndum heims.  Ķsland kemur fyrir į bls. 450

Engin lög gilda um milliveršlagningu (e: transfer pricing)  tengdra fyrirtękja og alls engar reglur um žunna eiginfjįrmögnun  (e: thin capitalisation).  Sönnunarbyršin hvķlir į skattyfirvöldum, sem er ķžyngjandi ķ samanburši viš önnur lönd.  

Žess vegna virkar Ķsland eins og skattaparadķs fyrir alžjóšleg stórfyrirtęki, sem geta žynnt eigiš fé fyrirtękjanna hér į landi, nišur ķ ekki neitt, meš hįrri skuldsetningu, og   "lįta" žau greiša hįa vexti į USD lįn 8-9% sem er langt umfram žaš sem lįnamarkašur ķ heiminum keyrir į um žessar mundir. Vextirnir mynda sķšan tekjur hjį móšur eša systur ķ skśffu ķ annarri skattaparadķs. 

Sem dęmi og til samanburšar žį eru reglur um hįmarkshlutfall lįnsfjįr į móti eiginfé ķ Danmörku  4:1, ķ Equador 3:1 og Kanada 2:1  sem žżšir aš ef fjįrmögnun frį tengdum ašila er hęrri, er vaxtakostnašur af umframfjįrhęš ófrįdrįttarbęr frį tekjuskattstofni.  Hjį Noršurįl ehf er žetta hlutfall yfir 40, enda engar reglur ķ gildi eins og įšur segir.

Auk žess, eru takmörk fyrir žvķ hversu illa móšur- og systrafélög geta svķnaš į tengdu félagi ķ formi kostnašar, rįšgjafakostnašar, vaxta og fleira, žvķ "transfer pricing" skattadeildir ķ žessum löndum gera athugasemdir og leišréttingar ef kostnašur er hęrri en almennt gerist į markaši óskyldra fyrirtękja.

Ķ žessu sambandi viršast žvķ  samningamenn Ķslands hafa gengiš fram eins og hverjar ašrar lufsur og hvorki gętt almannahagsmuna, nįttśruverndar eša hagsmuna framtķšakynslóša Ķslands.

Žaš er ekki mikil reisn yfir žessari sögu, sem varla hefur veriš sögš öll enn.   

Vegna breyttra forsenda į aš ganga til nżrra samninga viš žessi félög, sem mala gull og menga žannig aš nįttśruspjöll eru óafturkręf. 

 


mbl.is Ekki greitt krónu ķ tekjuskatt ķ 10 įr
Tilkynna um óvišeigandi tengingu viš frétt

(Ó) svikin von - brigši - žjóšarandvarp!

Ef lyktir stjórnarskrįrmįlsins verša į žann veg, aš ekki nęst aš samžykkja frumvarpiš, svo hęgt verši aš ljśka žvķ į nęsta žingi mun eftirfarandi gerast:

"Viš fleygjum žvķ ķ rusliš"  haft eftir  unglišaforingja SUS-ara

Aušlindir žjóšarinnar verša aldrei  skrįšar sem skżlaus og skilyršislaus óframseljanleg žjóšareign, į mešan undanfarar unglišaforingjans nį völdum.

Ķbśar Stór-Reykjavķkursvęšisins  halda įfram aš vera kvartdręttingar ķ atkvęšavęgi samanboriš viš żmsa ašra landsmenn, ķ kosningum til Alžingis.   

Kannski bara gott į okkur?   Viš höfšum žaš svo rosalega frįbęrt žarna ķ 18 įr, į mešan žrauta-undanfarar unglišaforingjans įsamt sambęrilegu slekti formanns framsóknar, allir ķ žungavikt į fjósbitanum,  sįtu viš völd og skrifušu upp "hrunlķkaniš", įn žess aš fatta neitt,  fyrr en of seint.

Illa viš aš kalla eftirfarandi "Freud" slip, en viš og viš  undanfariš hafa frammįmenn ķ sjįlfstęšis- og framsókn "misst" śt śr sér  hrollvekjandi ummęli, sem öll spegla veruleikann sem framundan er, ef eitthvaš er aš marka skošanakannanir nś.

* Nś styttist ķ langa eyšimerkugöngu ķ stjórnarandstöšu  [og] žar fara menn aš velta žvķ fyrir sér hverja ķ embęttismannakerfinu eigi aš setja śt ķ kuldann og hverjum eigi aš umbuna. Og žar fara menn aš velta fyrir sér hvers konar breytingum žurfi aš koma fram į RŚV til žess aš skapa meira jafnvęg ķ umfjöllun žess fjölmišils.  (Styrmir Gunnarsson um ógešslega žjóšfélagiš .... nei fyrirgefiš draumalandiš fyrir hrędda žjóš)

Hrollskali  10

* ....  [Matvęlaeftirlitiš] hefur brugšist sķnu lögbundna hlutverki, samanber išnašarsaltsmįliš. Žį mį draga stórlega śr starfsemi Fjįrmįlaeftirlitsins. Ég efast um allan eftirlitsišnašinn. Žaš mį raunverulega leggja nišur allan eftirlitsišnašinn, aš frįtöldu Fjįrmįlaeftirlitinu.“ Vigdķs Hauksdóttir 

Hrollskali 18

 

*   "Lįtiš okkur ķ friši viš aš vinna okkur śt śr žessum ógöngum sem sagt er aš landiš sé ķ"  G.Lįrusdóttir

Samśš 10 

Okkur er ekki višbjargandi, finnst rķkisstjórn meš meirihluta heykist į, į  sķšustu metrunum aš hefja nęsta ferli aš nżju stżrikerfi (stjórnarskrį) ķ Lżšveldinu Ķsland.   

 

 


mbl.is Klįrast ekki į kjörtķmabilinu
Tilkynna um óvišeigandi tengingu viš frétt

Svikin vara!

Nś žarf einmitt aš beina athyglinni aš innihaldi  leyni-skżrslunnar, sem er hįrbeitt og hefši ugglaust valdiš miklum usla inn ķ Stjórnsżsluna, žarna strax 2009 og miklu fyrr, ef  einhverjir - eitthvaš - hefši ekki oršiš žess valdandi aš hśn var aldrei birt.

Innihald skżrslunnar  ber meš sér óįsęttanlegt fjįraustur į skatttekjum rķkisins ķ žįgu "hugbśnašaržróunar" į Ķslandi ķ heilan įratug.

Auk žess afhjśpar skżrslan ömurleg vinnubrögš ķ verkstjórn į "stęrstu innleišingu Ķslandssögunnar" sem stżrš var af verkkaupa annars vegar og verksala hins vegar, žar sem markmišiš viršist hafa veriš aš skrifa nżtt "BĮR" kerfi ķ Oracle, en ekki aš innleiša stašlaš kerfi sem myndi auka hagkvęmni og spara pening.

Loks er žaš sjokkiš um öryggisgallana, sem hefur ķ raun lķtiš meš kerfiš sjįlft aš gera, heldur yfirstjórn og öryggi kerfisins,  sem verkkaupi hlżtur aš bera mesta įbyrgš į aš uppfylli hefšbundna reikningsskilavarnagla.

Aš sami ašili geti ķ rķkisbókhaldi, bókaš, samžykkt og greitt reikning, er alvarlegur įfellisdómur um fjįrreišur rķkisins, hvaš žį aš fjöldi óskyldra ašila geti vašiš inn um allt kerfiš meš réttindi kerfisstjóra. 

Jafnvel endurskošendum hjį litlum og mešalstórum fyrirtękjum er uppįlagt aš gera alvarlegar athugasemdir verši žeir žess įskynja aš dreifing įhęttusamra verkferla sé įbótavant.  (e: lack of segregation of duties)

Žetta hneyksli mį žess vegna ekki einskoršast eingöngu viš töfina hjį Rķkisendurskošun,   žrennt viršist blasa viš aš afla upplżsinga um;

1. Raunveruleg įstęša fyrir töf skżrslu og/eša yfirhylmingu. 

2. Af hverju greišir ķslenska rķkiš helmingi meira en danska rķkiš į įri ķ rekstrarkostnaš į bókhalds- og launakerfi, og hver ber įbyrgš į žvķ.  ( kaupi ekki svariš;  ķslenska umhverfiš er svo sérstętt!)

3. Hversu mikiš tjón hefur ķslenska rķkiš oršiš fyrir, vegna skorts į öryggi bókhaldskerfisins, tvķgreišslu reikninga og annarra algengra afleišinga af "galopnu og óvöršu" bókhaldskerfi.

Samhliša žessum spurningum er sjįlfsagt aš kanna hvort ašilar innan rķkisins, sem komu aš žessum samningum hafi į einhvern hįtt hagnast ķ eigin žįgu vegna žeirra.   

Žaš veršur aš višurkennast aš manni lķšur eins og "svikinni vöru" eftir žessar afhjśpanir.

 


mbl.is Alvarlegir gallar į bókhaldskerfinu
Tilkynna um óvišeigandi tengingu viš frétt

Varnir fyrir uppljóstrara!

Žrįtt fyrir ķtrekašar įskoranir GRECO um aš setja ķ lög varnir fyrir uppljóstrara gegn neikvęšum afleišingum vegna upplżsingagjafar um spillingu eša įmęlisverš vinnubrögš, hefur Alžingi skussast til aš ganga ķ mįliš.

Frumvarp um nżja stjórnaskrį kemur inn į žessa vernd ķ 16. grein um frelsi fjölmišla og vernd gv. uppljóstrurum.

Ķ skżrslu frį GRECO ķ mars 2009 segir:

"The protection of whistleblowers is an international requirement, for instance under the United Nations Convntion against Corruption (2003) and the Council of Europe Civil Law Convention on Corruption (1999), which are both “hard law” instruments."

Ķ skżrslunni eru talin upp žau lönd sem höfšu veriš bešin aš setja upp varnir fyrir uppljóstrara:

Iceland
Yes: General Circular issued by he Ministry of Finance in February 2006 states that public officials who give information in good faith on corruption offences, or other unlawful or improper activities, will not suffer in any way for doing so

Sem sagt vķsaš er ķ žetta dreifibréf frį Fjįrmįlarįšuneytinu en žar stendur m.a.

8.  Rķkisstarfsmašur sem veršur var viš spillingu, ólögmęta eša ótilhlżšilega hįttsemi, skal koma upplżsingum um slķka hįttsemi til réttra ašila. Til réttra ašila geta m.a. talist stjórnendur stofnunar, hlutašeigandi fagrįšuneyti og eftir atvikum Rķkisendurskošun eša lögregla. Rķkisstarfsmašur sem ķ góšri trś greinir į réttmętan hįtt frį upplżsingum samkvęmt žessum liš, skal į engan hįtt gjalda žess.

 

Samt eru fyrstu višbrögš Rķkisendurskošunar aš "vķsa lekanum" til lögreglu!

Žó aš öll kurl séu ekki komin til grafar, og "hverja var veriš aš verja"  meš žessari endalausu töf, žį valda žessi višbrögš ómęldum vonbrigšum, hjį stofnun sem notiš hefur talsveršar viršingar hingaš til, m.a. vegna sjįlfstęšis og stašfestu ķ vinnubrögšum.

Góš višbrögš hjį Alžingi vęru t.d. aš lögfesta varnir fyrir uppljóstrara.


mbl.is Leka vķsaš til lögreglu
Tilkynna um óvišeigandi tengingu viš frétt

Heilindastušull fyrir Ķsland 2012 - mat į vörnum gegn spillingu

Hvaš:

Ķ byrjun sumars lauk ég viš rannsóknarverkefni sem var lokaverkefni ķ nįmi viš Hįskólann ķ Toronto sem kallast į ensku „Investigative Forensic Accounting“ en gęti śtlagst sem Réttar-rannsóknar endurskošun.  Eftir töluverš heilabrot um efni verkefnisins, sem mig langaši fyrst og fremst til aš tengja viš Ķsland, varš nišurstašan sś aš yfirfęra ašferš Global Integrity um mat į spillingarvörnum ķ löndum vķšs vegar um heim yfir į Ķsland.    

Aušvitaš hefši veriš meira "ęsandi" aš vaša beint ķ fjįrsvikarannsóknir, en allar upplżsingar į žvķ sviši eru óašgengilegar og bundnar trśnaši,  ešli mįla samkvęmt  og hentušu žvķ ekki snarpri tveggja mįnaša rannsóknarvinnu sem žetta verkefni krafšist.

Hvers vegna:

Eitt af žvķ sem kitlaš hefur montstušul margra Ķslendinga til margra įra er nišurstaša spillingarvķsitölu (e: Corruption Perception Index)  sem Transparency International (TI) gefur śt įrlega.  Žannig hefur Ķsland męlst į mešal topp tķu hreinustu og óspilltustu landa įr eftir įr, žó ašeins hafi skyggt į allra sķšustu įr.    Ašrir,  ekki eins kitlgjarnir hafa furšaš sig į žessari nišurstöšu og reynt aš rżna ķ ašferšina og komist helst aš žeirri nišurstöšu aš skilgreining į mśtum (e: bribery) er of žröng, hana žurfi aš vķkka śt til aš fanga žann veruleika sem jafngildir mśtum og mśtužęgni og hefur veriš „fķllinn ķ stofunni“ ķ ķslensku žjóšfélagi įratugum saman.  Hér er aš sjįlfsögšu įtt viš nįpot hvers konar, fręndsemi, vinarhygli, greišasemi og mešvirkni ekki bara ķ opinberri stjórnsżslu heldur śt um allt višskiptaumhverfiš.

Tilgangur verkefnisins var žess vegna aš finna annars konar ašferš, sem vęri gegnsę og rekjanleg til aš meta męlikvarša stjórnunar ( e:  governance indicators), sem myndi jafnframt fanga aš einhverju leyti žį hugmyndir sem flestir hafa um  spillingu į Ķslandi og lżsir sér einna best ķ samžjöppušum ummęlum fyrrverandi ritstjóra MBL um  „ógešslega og prinsipplausa žjóšfélagiš, sem einkenndist af hugsjónaleysi,  tękifęrismennsku og valdabarįttu“ (Skżrsla RNA 8 bindi bls 179)

Spilling hefur skašleg įhrif į samfélagslega įbyrgš og heilindi almennings og stofnana.  Til žess aš draga śr spilltri hegšun er naušsynlegt aš greina uppruna spillingarinnar.  Reglulegt mat į „heilindastušlum“  (e: integrity indicators) nżtist til samanburšar og sem męlistika į umbótum ķ stjórnsżslu.

Hvernig:

Ašferš Global Integrity (white paper) byggist į žeirri stašreynd aš erfitt, ef ekki ómögulegt sé aš męla spillingu og mśtur.  Ķ stašinn snżst ašferšin um aš nįlgast spillingu „aftan frį“ ž.e. aš leggja mat į atriši sem eru til žess fallin aš draga śr spillingu;  ašgang aš stjórnsżslu og möguleika borgara til aš fylgjast meš og stušla aš bęttri stjórnun.  Lagt er mat į tilvist og įrangur spillingavarnakerfis hins opinbera ķ gegnum 325 vķsa, sem hannašir hafa veriš af Global Integrity.  Gegnsęi  stjórnunarįkvaršana og framkvęmda innan stjórnkerfisins eru metin, frelsi fjölmišla, hagsmunaskrįningar, hagsmunaįrekstrar og fjįrmįl stjórnmįlaflokka eru einnig skošuš. 

Einkunnaspjaldiš tekur annars vegar miš af lagaumhverfi „de jure“ og hins vegar innleišingu og framkvęmdar „de facto“  hlutann og greinir styrk og veikleika spillingavarnakerfisins og getur žannig žjónaš sem leišarvķsir til mögulegra śrbóta.  Hluti skżrslunnar er einnig  10- 15 įra tķmalķna, lišinna atburša sem hafa sett merkjanleg spor ķ spillingarsöguna. 

Ég setti upp nokkra hatta og tók aš mér hlutverk rannsóknateymis og ašal rannsakanda sem dregur nišurstöšur saman og gefur einkunn viš hverja vķsbendingu, sem annaš hvort er jį/nei eša nśmeraskali frį 0-100.  Til žess aš draga śr hlutdręgni og auka jafnvęgi ķ einkunnagjöf byggir ašferšin į „blindu jafningjarżni“ (e: double-blind peer review) og er hugsuš sem eins konar gęšastjórnun žar sem rżnarar žekkja ekki til rannsakanda eša öfugt.  Athugasemdir rżnara eru skrįšar nišur og ķ sumum tilfellum tekiš fullt tillit til athugasemda og einkunnagjöf breytt.   Val į jafningjarżnurum var framkvęmd af „mentor“ verkefnisins,  lektor ķ stjórnsżslu viš Hįskóla Ķslands.

Hvenęr:

Skošunartķmabil nęr frį  janśar 2011 – maķ 2012, meš fįeinum undantekningum ef atburšur eša framkvęmd sem metin var hafši ekki įtt sér staš s.l. 18 mįnuši.  Dęmi; Żmsir kosningavķsar eru byggšir į sķšustu Alžingiskosningum 2009 og ef einkunn byggist į tölfręši sem birtist ķ nżjustu opinberum skżrslum  sem fįanlegar voru. 

 Heilinda-einkunn Ķsland 2012 – helstu nišurstöšur

Heilindastušull Ķslands er 71 sem flokkast ķ mešallagi, en lagaramminn fęr góša einkunn, 80  en innleišing og framkvęmd fęr mjög lélega einkunn 59. (sjį mynd) 

Žaš žarf ekki aš koma neinum aš óvörum aš viš blasa fjölmargar įskoranir til bęttra spillingavarna į Ķslandi.  Nišurstöšur sżna aš žrįtt fyrir aš tiltölulega góšur lagarammi sé til stašar, er innleišing og framkvęmd  įbótavant, sem rżrir tilgang og markmiš laganna. 

 

  • Eftir įžreifanlega og forkastanlega atburši varšandi fjįrmįl og fjįrstušning til stjórnmįlaflokka og einstaka frambjóšenda hafa nż lög ekki nįš aš auka traust almennings gagnvart žessum marktęka spillingavķsi.  
  • Hvorki flokkar né frambjóšendur virša tķmamörk sem gefin eru til aš skila fjįrhagsskżrslum til Rķkisendurskošanda. 
  • Hagsmunaskrįning alžingismanna sem birt er į heimasķšu Alžingis er óįreišanleg žar sem hśn er  hvorki endurskošuš né yfirfarin.
  • Reglur um hagsmunaįrekstra eru almennt mjög takmarkašar og veikar og gera rįš fyrir aš einstaklingar meti sjįlfir eigiš hęfi og sjįlfstęši, og įkveši hvort minnihįttar hagsmunir geti haft įhrif į dómgreind, įkvöršun eša fagmennsku.
  • Dómskerfiš er sérstaklega veikt, žar sem skortir allar varnir til aš koma ķ veg fyrir hagsmunaįrekstra.
  • Hagsmunaskrįning opinberra starfsmanna fyrirfinnst yfirleitt ekki.
  • Engar reglur gilda um atvinnužįtttöku opinberra starfsmanna į frjįlsa markašnum.  Žetta  er sérlega alvarlegt ķ ljósi sögunnar, žar sem stjórnmįlamenn hafa aušgast gķfurlega viš žaš aš yfirgefa žing eša sešlabankastjórastöšu, jafnvel įšur en rįšningatķma lżkur, til aš taka žįtt ķ einkavęšingu banka eša kaupa fyrrum opinber fyrirtęki eša žjónustu.
  • Einkavęšing banka og opinberra fyrirtękja ķ upphafi aldar, var hjśpuš įsökunum um pólitķska spillingu og einkavinahygli og žrįtt fyrir aš undirbśningur sé hafinn į  „töku tvö“ ķ einkavęšingu hafa mistök ķ upphaflegri einkavęšingu, ekki veriš gerš upp, eša lög og reglur settar um einkavęšingu rķkiseigna.    

 

Žrįtt fyrir žessa veikleika standa żmsar stošir žjóšfélagsins sterkum fótum. 

 

  • Fullt frelsi fjölmišla til aš greina frį spillingamįlum rķkir, žó aš stjórnmįla- og eigendatengsl varpi skugga į trśveršugleika, sem birtist einna helst ķ fréttamati og hlutdręgri umfjöllun um atburši sem varša almanna hagsmuni.  
  • Embętti umbošsmanns, skattayfirvalda og rķkisendurskošunar er metin fagleg og sjįlfstęš, en eftirlitsstofnanir skortir įbyrgš og įreišanleika til aš tryggja  aš öryggi almennings sé borgiš, eins og lżsir sér ķ nokkrum įžreifanlegum dęmum. (saltmįliš – brjóstapśšar – sorpbrennslumengun).
  • Varnir fyrir uppljóstrara skortir algjörlega og ekkert kerfi er til stašar sem hvetur til upplżsinga um spillingu.
  • Lagarammi um varnir gegn spillingu eru fyrir hendi, en enginn óhįš stofnun eša ašili er til stašar til aš tryggja framkvęmd og innleišingu. 

 

 heilindastudull_1171640.png

(smelliš į mynd til aš stękka)

Ég er tiltölulega „įnęgš“ 

Žrįtt fyrir aš slök śtkoma Ķslands į framkvęmdarhliš spillingavarna valdi vonbrigšum, var ég „tiltölulega įnęgš“  meš aš ašferš Global Integrity viršist nį aš fanga betur įstand sem stemmir betur viš raunveruleikann en margir ašrir spillingamęlikvaršar.  Worldwide Governance Indicators sem Alžjóšabankinn gefur śt, męlir Ķsland hįtt ķ helstu flokkum, nema helst ķ gęši regluverka.  Eins og meš flesta stjórnunarvķsa sem gefnir eru śt af alžjóšlegum stofnunum, skortir gegnsęi og rekjanleika og žvķ ekki hęgt aš meta hvaš liggur aš baki einkunnagjöf. 

wgi.png

Source:  Worldwide Governance Indicators, World Bank Institute

 -----------------------------------

Hef hug į aš birta frekari śtdrętti og nišurstöšur śr hverjum hinna sex kafla fyrir sig, žar sem nįnar verša skilgreindir žeir atburšir eša tilvik sem aš mati höfundar hafši įhrif į einkunnagjöf.

Įhugasamir um žessa ašferš  er bent į aš skoša heimasķšu Global Integrity, žar sem hęgt er aš skoša sams konar einkunnagjöf fyrir rśmlega 30 lönd.

Heilindavķsar, einkunnagjöf og athugasemdir nį yfir 100 blašsķšur.  Vinsamlega hafiš samband viš undirritaša ef alvöru įhugi er į aš rżna ķ nišurstöšur. Netfang jenny.stefania@shaw.ca

 

 


« Fyrri sķša | Nęsta sķša »

Innskrįning

Ath. Vinsamlegast kveikiš į Javascript til aš hefja innskrįningu.

Hafšu samband