Íslenskir jarðvísinda- og eldfjallafræðingar eru okkur aldrei til skammar!

Að vera jarðvísinda- og eldfjallafræðingur á Íslandi, hljóta að vera fagforréttindi allra stétta.  Það er jafnvel betra en að vera verðbréfasali á Wall Street, magadansmær í Ríó,snjóbrettafrík í Whistler eða fjármálaeftirlit á Tortóla.

Spennan sem fylgir starfinu er gífurleg, en ríkulega launuð þegar eldgos brjótast fram með reglulegi millibili, og vísindamenn geta sannreynt rannsóknir sínar og tilgátur, og betrumbætt forspána með reglulegi millibili.  Spádóma sína um gos byggja þeir á tiktúrum náttúrunnar sem brjótast fram í jarðskjálftum og kvikuhlaupum mismunandi djúpt undir yfirborði jarðar.

Heillaðist með og af  unga jarðeðlisfræðingnum (stúlku) sem var að upplifa sitt fyrsta alvöru gos, en hafði um langt skeið kortlagt og stúderað Eyjafjallajökul og nágrenni af mikilli elju.  Þetta var svona hennar gos   með réttu.  

Hlustaði líka á viðtal við Pál og Ragnar skjálfta, þar sem þeir gátu illa falið "prirringinn" yfir að hafa ekki séð þetta betur fyrir, og jafnvel lesið mælana rangt.    Við þessa tvo mætu menn segi ég bara, það væri sælt að lifa í þessum heimi, ef allir væru svona "árangursdrifnir" og ættu auðvelt með að viðurkenna vanmátt sinn gagnvart öflum, sem stundum eru óútreiknanleg. Þeir munu nú setja allt á fullt að greina allar mælingar, til þess að "standa sig betur næst".  Og þeir munu gera það.

Að baki allra þessara mælinga og pælinga liggja fjölmargar vinnustundir hámenntaðra lærdómshróka og vísindamanna.   Til heiðurs öllum sönnum fagmönnum þessa lands, hvort sem það er á sviði, jarðvísinda, læknavísinda, hagvísinda, félagsvísinda og hugvísinda  svo fátt eitt sé nefnt, birti ég hér "litla" ferðasögu sem ég var svo lánsöm að vera þátttakandi í árið 1998 undir heitinu: 

 ASKJA - The International Hot Spot Project

30.janúar - 2. febrúar 1998

Þátttakendur:

Pajero 36"       Birgir S, Einar Kjartansson, jarðeðlisfræðingur aka "foringinn", og Pálmi

Toyota 4R 38"  Grettir minn, Jenný (ég) aka ritarinn, Gunna Pecan pie og Gutti jöklahundur

Toyota 4R 38"  Grettir Sig og Óli Ylur (viðurnefnið ylur hlaut hann í þessari ferð)

Toyota DCap 38" Sigurjón S og Halldór Ólafsson jarðvísindamaður

Hummer 44'   Karl B og Hulda

Föstudaginn 30.janúar kl. 20.15 var lagt af stað frá Rauðavatni.  Skömmu áður sást, að því er virtist flugeldur lýsa upp himininn norður yfir Esju.  Seinna um kvöldið kom fram í fréttum að hér var um loftstein að ræða sem sást víða um land. Loftsteinninn lýsti upp himininn með græn- og gulleitum bjarma og féll í sjóinn norður af landinu.

Um kl. 22 var komið að Hraunbúðum og tankað.  Síðan var brennt beina leið í Nýjadal og komið í skálann kl. 00.30 eftir miðnætti.  Nóttin var stjörnubjört og norðurljósin sveipuðu grænleitri slæðu sem bylgjaðist um allt himinhvolfið.  Fjósakonurnar þrjár og rauð-græn blikkandi Síríus fylgdu okkur á leiðarenda

 

Skálinn (klakahöllin) í Nýjadal er því marki frystur, að vera kaldur með afbrigðum.  Formaðurinn taldi litlar líkur á að hægt væri að hækka hitastigið í kofanum og stakk sér fljótt í pokann og sofnaði vært.  Reynt var að kynda upp og tókst að ná örlitlum yl(Óli sá um það), sem var þó skammgóður vermir, því við vöknuðum kl. 7 um morguninn við brothljóð þegar formaðurinn var að brjóta klaka í kojunni sinni.

 

 

Laugardaginn 31.janúar kl. 9.00 var lagt upp frá Nýjadal og stefnan tekin norður og vestan við Tungnafellsjökul.  Hálendið, sem fram að þessu hafði verið að mestu snjólaust, skartaði nú sínu fegursta í morgunroðanum og hvít snjóbreiða lá yfir öllu. 

Komið að Gæsavatnaskála fyrir hádegi.

Skálinn var reistur á síðasta ári og virtist stórglæsilegur en því miður var ekki að hægt að komast inn í hann með góðu móti.  Ekið meðfram jökulröndinni og strax og færi gafst, voru drifin læst og þeyst upp á jökulsporðinn, þaðan sem útsýnið var mikilfenglegt: 

Í nálægu norðri blasti Trölladyngjan 1459m og Bárðabungan í suðvestri.  Því næst var brunað að Kistufelli þar sem áð var við eitt mesta þarfaþing á hálendi Íslands.  A-laga lítið hús með holu í miðju.  Við Urðarháls var kíkt oní ógnarstóran sprengjugíg, sem mun hafa gosið á síðjökulsskeiði en þar var allt með kyrrum kjörum.   Haft var á orði að gígurinn gæti verið sjóndöpru glæfrafólki skeinuhættur, þar sem hengjurnar drupu langt út fyrir gígbarminn.

Nú blasti Dyngjujökull við gáróttur og öldóttur, svo langt sem augað eygði.  Vel sást til Kverkfjalla og Hrímaldan í norðri bar nafn með sóma og sanni.  Þá var stefnan tekin niður á við úr 1000 metra hæð niður í 700 metra og við blasti eggslétt snjóbreiðan eins langt og augu eygðu.  Jökulsá á Fjöllum sem kemur úr eystri Dyngjujökli hefur rutt þarna fram miklum sandi og segja bændur norðan jökuls, að allur uppblástur og gróðureyðing á Norðurlandi sé bölvuðum sandinum að kenna.

Lágskafrenningur var á sandinum, þannig að auðvelt var að ímynda sér tilfinninguna að líða áfram á hvítu skýi.  Þegar nær dróg Vaðöldu blasti við stórkostleg sýn í norðri; 

Drottningin sjálf, Herðubreið séð á hlið og rjómatoppurinn með bleikrauðum bjarma draup tígurlega eins og Dairy Queen ísinn í Aðalstræti.  Margir ferðalangar voru að sjá drottninguna í svo mikilli nálægð í fyrsta sinn og hrifningin var ósvikin.  

Um fimmleytið komum við í Drekagil og skálann Dreka, þar sem ætlunin var að gista um nóttina.

 

Nú gat verkefni leiðangursins loks hafist og fóru vísindamennirnir með litlu rafstöðina upp í kofann þar sem jarðskjálftamælitækin voru, og hófu vinnu sína við að lesa af mælum og endurhlaða þá. 

Kvöldverður og kvöldvakan hófst snemma.  Þrátt fyrir brunagadd og hífandi rok sem nú var skyndilega skollið á, grilluðu ofurmennin Óli Ylur og Grettir minn gómsætar steikur.

Laxabræla, sönghefti kennt við Laxabakka var sungin hástöfum allt til enda og einnig sérlegt sönghefti Halldórs með revíum og limrum.   Gunna pecanpie, bauð Pecanpie í skiptum fyrir uppáhelt kaffi, sem enginn gat boðið, því allir voru uppteknir við hástafan söng.

Vísindamenn brugðu sér aftur upp í mælikofa til að kanna hvort hleðslan væri virk, sem reyndist vera.  Um eitt leytið skriðu allir upp á loft í fleti sín og Grettir Sig hóf ljúfa miðnætur-gítar-einsöngs- tónleika, og Gutti hóf reglulega næturgöngu sína að prófa öll bæli þreyttra en ánægðra leiðangursmanna.

Sunnudaginn 1. febrúar kl. 9.30 var fótaferðatími.  Veður hafði lægt um nóttina og var orðið gott.  Samandregin niðurstaða þessa vísindaleiðangurs við Öskju var: " Á morgun er einum degi styttra í næsta Öskjugos".

Tækin voru nú tekin upp nokkru fyrr en áætlað var, þar sem sólarrafhlöður höfðu viðhaldið orkunni í einhverjum mæli svo ekki reyndist nauðsynlegt að hlaða eins lengi og búist hafði verið við.  Þá var brennt upp í Öskju og Víti í vetrarham skoðað.  Ekki  þótti fýsilegt að baða sig í Víti því vatnið var rétt volgt, og við  allt of góðu vön frá Landmannalaugum, og öðrum funheitum náttúrlaugum sem finna má víðsvegar um hálendi Íslands.

Síðan var reynt við Jónsskarð sem er norðaustur af Víti, færið reyndist of þungt og ekki talið ráðlegt að eyða meiri dagsbirtu við skarðið, en við hefðum örugglega  komist með smá þolinmæði.  Nú var Halldóri falið að vísa leiðina, sem kennd er við vísindamenn og bændur.  Þegar við komumst niður úr 1000 metra hæð varð útsýnið aftur stórfenglegt, því hnjúkaþeir og skafrenningur efra hafði birgt sýn.  

 

Stórkostlega falleg giltský birtust á himni og dönsuðu fyrir framan opinmynnta ferðalanga, sem margir höfðu aldrei séð slíka sjón áður.  Glitský er veðurfræðileg fyrirbæri sem sjást helst á Norðurlandi.  Þetta eru örþunn ský sem sólin nær að mynda stórkostlega litafegurð þegar ljósið brotnar í skýjakristöllunum.  Skýin tóku á sig undarlegustu myndir og mátti greina; hunda, hvali og geimskip í dulargervi, ef vel var að gáð.

Við mynni Dyngjufjallsjökuls blasti hinn tígurlegi Lokatindur 865m við í norðri og nú vorum við í miðju Ódáðahrauni og stefndum milli Kollóttudyngju í austri.  Leiðin var hrykkjót og skrykkjótt þar sem hraunnibburnar stóðu upp úr víðsvegar og ógnuðu dekkjakosti leiðangursins.  Kyrjuðum "Ríðum, ríðum rekum yfir sandinn rökkrið fer að síga Herðubreið."

Um kl. 19.00 náðum við Suðurárbotnum, þar sem einn einn kósí skáli hefur verið byggður í óbyggðum.  Þar sem sumir voru farnir að sjá sturtubað í hyllingum, var ákveðið að fara til Mývatns og njóta þar gestrisni Halldórs og Norrænu Eldfjallastöðvarinnar í glæsilegum húsakosti þeirra í Reykjahlíð.   Ekið var í hlað á Svartárkoti síðasta bænum í Bárðardalnum um kl. 21 og bóndanum heilsað að kurteisra manna sið.  Birgir og Einar höfðu ákveðið að keyra til Reykjavíkur um nóttina, en tælandi og freistandi kvölddagskrá, ostaveizla með rauðvíni, pecan pie og fleiru blés ákvörðun þessara annars staðföstu manna út í veður og vind.  

Allur hópurinn náði áfangastað í höfuðstöðvar Norrænu Eldfjallastöðvarinnar á Norðurlandi fyrir miðnætti.  Þegar til átti að taka kom í ljós að leiðangurinn (aðallega Óli Ylur) bjargaði pípulagningakerfi stöðvarinnar, því hitastigið í húsinu var nálægt frostmarki vegna bilunar í þrýstiloka í hitaveitu.  Allir tóku bað og sturtu og síðan hófst kvöld (nætur)vakan.

Mánudaginn 2. febrúar 1998 var fótaferðatími um 10 leytið og var látið vel að líkama og sál í rólegheitum fram að hádegi, þegar lagt var af stað suður heiðar, með útúrdúr í Vaglaskógi í vetrarham og nokkur sjoppustopp.  

Í hádegisfréttum var sagt frá því að íslensk Erfðagreining væri búið að gera milljarða samning við svissneskt lyfjafyrirtæki, sem kætti heldur flesta leiðangursmenn, enda öllum ljós nauðsyn þess fyrir íslenska þjóð að gera eitthvað annað en að veiða fisk.  Samningurinn átti auk þess að fela í sér frí lyf fyrir Íslendinga, sem þróuð yrðu, vegna erfðagreiningar á þeirra genum.

Öxnadalsheiðin var næstum ófær öðrum en okkur og flughálka var á þjóðveginum allt niður í Borgarnes.  Sigurjón hundskammaði Umferðarráð fyrir að gera ekki viðeigandi varúðarráðstafanir, s.s. eins og að breyta tilkynningu um hálkubletti, í; fljúgandi samfellda hálku, sem tæki á stáltaugar ónegldra fjallagarpa. 

 

 

Komum til höfuðborgarinnar kl 21 um kvöldið, svakalega ánægð og glöð með árangursríkan vísindaleiðangur á vegum "Princeton USA, Durham UK og Veðurstofu Íslands" undir heitinu " The International Hot Spot Project"

Ritarinn JSJ

Af tilefni sem er líklega óþarft að gefa, skal tekið fram að þessi ferð var "sjálfboðaferð" með öðrum orðum,  ferð með tilgang, fyrir víðáttu og náttúruelskandi ferðalanga eins og okkur.

Vaxandi órói í eldgosinu

Athugasemdir

[Jóna Kolbrún Garðarsdóttir, 27.3.2010 kl. 22:20]

Skemmtileg lesning. 

[Ásthildur Cesil Þórðardóttir, 28.3.2010 kl. 16:32]

Gaman að þessari ferðasögu og tek undir ummæli þín um jarðskjálftafræðinga og þá sem að þessu koma.  Flottar myndir líka Jenný mín.