Fjársvik í kökuboxi!

Þann 16. Janúar s.l. hófust  réttarhöld hér í Kanada, í fjársvikamáli gegn þremur æðstu stjórnendum Nortel símtækjaframleiðanda, sem var flaggskip kanadískra fyrirtækja og náði því að verða annar stærsti símtækjaframleiðandi í heimi, á hátindi frægðar sinnar.

Réttarhöldin eru athyglisverð fyrir margar sakir og áhugasamir lesendur gætu fundið ákveðna skírskotun og aukið skilning á umfangi þeirra  fjársvikamála sem Sérstakur Saksóknari stendur frammi fyrir og þeim erfiðleikum sem felast í sönnunarbyrði hvítflibbabrota.

·         Rannsókn málsins hefur staðið yfir í rúm 8 ár

 

·         Fjallar um falsaðar rekstrarniðurstöður  í því skyni að blekkja  stjórn  félagsins til að greiða hagnaðarbónusa.

 

·         “Cookie Jar Accounting”  eða kökuboxa-bókhald var aðferðin sem beitt var til að breyta rekstrarniðurstöðu innan ársfjórðunga svo að bónustakmarki næðist.

 

·         Stjórnendur hafi hvatt  starfsfólkið til að falsa bókhald með því að skapa  fyrirtækjakúltur  sem skorti heilindi og heiðarleika. 

 

·         Saksóknari vill  einnig draga endurskoðendur (Deloitte)  til ábyrgðar

 

Fyrirtækið    Á hátindi hagsældar,  árið 2000 var markaðsvirði Nortel um $ 297 milljarðar, þriðjungur af markaðsvirði allra fyrirtækja á verðbréfamarkaði í Toronto.  

Eins og  hjá öðrum tæknilægum  fyrirtækjum varð vöxturinn allt of hraður í “dot.com” bólunni , fyrirtækið  keypti önnur tæknifyrirtæki á uppsprengdu verði og greiddi fyrir með eigin verðbólgnum hlutabréfum. 

Þegar bólan sprakk árið 2001 blöstu vandamálin við bæði  innan og utan veggja.    Markaðir hrundu og stjórnendur Nortel urðu að leggjast í harkalegan niðurskurð og endurskipulagningu á rekstrinum.     

Árið 2004 vaknaði grunur um misferli í bókhaldi og þrír æðstu stjórnendur voru reknir;   forstjórinn (CEO) Frank Dunn,  fjármálastjórinn (CFO ) Douglas Beatty og aðalbókarinn (Controller) Michael Gollogly .

Einhverjir hluthafar lögðu fram kæru og því hafnaði málið hjá Rannsóknarlögreglunni .   Árið 2009 varð Nortel gjaldþrota og þar með lauk 127 ára sögu kanadíska flaggskipsins. 

Ákæran

Dunn, Beatty og Gollogly eru sakaðir um að hafa seilst oní „kökuboxið“ til að fegra ársfjórðungsrekstraryfirlit og ná hagnaðartakmarki, skv. nýju bónuskerfi RTP (return to profit) hönnuðu af stjórn  fyrirtækisins með það að markmiði að hvetja stjórnendur og starfsfólk til dáða, dugs og hagnaðar.

Árið 2001 höfðu verið áætlaðar og bókfærðar yfir $ 500 milljónir til gjalda og skulda til að mæta  væntanlegum áföllum vegna markaðsaðstæðna.  Fækkun starfsfólks, lokun verksmiðja og fleiri aðgerðir ollu því að mikið af áætluðum kostnaði  var byggður á of varfærnum forsendum því  ekki nauðsynleg.

 

 

Fyrrum forstjóri Nortel Frank Dunn mætir til réttarhalda.

Í stað þess að leiðrétta Ársreikninga vegna þessara gjaldfærslu strax,  fram hjá hefðbundum rekstrarreikningi  og leysa upp kökuboxið (skuldfærsluna) , ákváðu stjórnendur með vitneskju endurskoðanda að mjatla tekjufærslu og upplausn inn í  tvö ársfjórðungsuppgjör  2003 og mæta þannig nákvæmlega hagnaðartakmarki sem nægði til bónusgreiðslna.

Þannig hafi fjárhagsstaða fyrirtækisins  verið ranglega skráð um $ 500 milljónir í upphafi árs 2003.  Heildarfjárhæð rangtekna bónusgreiðslna er $ 5 milljónir.     

Saksóknarinn  Robert Hubbart hyggst sýna fram á að sakborningar hafi ekki einungis gerst sekir um subbuskap í bókhaldi, heldur einnig einbeittan ásetning um að falsa tölurnar til eigin hagsbóta.     Ásetningur sakborninga er lykilatriði í sönnunarbyrði fjársvikamála, og því má gera ráð fyrir að mörg vitni verði kölluð til og mikill tími fari í þennan lið. 

Hubbart mun einnig færa rök fyrir því að endurskoðendafyrirtækið Deloitte hefði átt að hafna þessari hluta-upplausn, sem stjórnendur áttu mikla fjárhagslega hagsmuni undir. 

Talið er að réttarhöldin muni standi í rúma 6 mánuði.     

 

Definition of 'Cookie Jar Accounting'

An accounting practice in which a company uses generous reserves from good years against losses that might be incurred in bad years. Cookie jar accounting is a sign of misleading accounting practices.

Sleppur lávarðurinn Konni svarti?

Hinn dæmdi fjársvikamaður og fjölmiðlamógúll Lord Conrad Black hefur átt frábært sumar.

Í lok júlí s.l. var honum sleppt úr fangelsi í Florida eftir rúmlega tveggja ára setu af sex og hálfs árs dómi, sem hann hlaut fyrir fjársvik gagnvart hluthöfum í Hollinger International Inc. fyrirtæki sem hann stýrði og átti auk þess stóran hlut í, og meirihluta atkvæðaréttar í gegnum skuggafyrirtæki sín.

"Ég á ´etta, ég má´etta" voru einkunnarorð hans og æðstu yfirmanna, þegar þeir á frjálslegan hátt skilgreindu einkarekstur sinn; ótal flugferðir fjölskyldu í einkaþotu fyrirtækisins, afmælisveizlur eiginkvenna, innbú og innréttingar í einkaíbúð á Manahattan og fleira, sem rekstrarkostnað almenningshlutafélagsins Hollinger. Með hans eigin orðum; "Ég á þetta fyrirtæki og ég ákveð hvenær og hvað er upplýst til stjórnar fyrirtækisins"  Hollinger var þó almenningshlutafélag á markaði sem laut þar að leiðandi ströngum reglum yfirvalda og eftirlitsstofnana.

Conrad var sleppt gegn 2ja milljón dala tryggingu, sem góðvinur hans greiddi, gegn því að mæta í áfrýjunarrétt í lok ágúst, þar sem lögmenn lávarðarins munu fara fram á að fjórar ákærur verði afturkallaðar. 

Upphaflegu ákærurnar gegn Conrad og æðstu yfirmönnum voru þrettán, níu af þeim var vísað frá vegna ónógra sannana, en dæmt var í þremur fjársvikabrotum auk  brots  fyrir að reyna að eyða sönnunargögnum "obstruction of justice" þegar hann lét flytja kassa af gögnum frá skrifstofu sinni í Toronto, sem höfðu verið kyrrsett með dómi.

 

Þeir þrír ákæruliðir sem stóðu eftir, snerust um "samkeppnishamlandi þóknanir" (no-competence fee) sem saksóknari taldi að hefði átt að greiðast inn í fyrirtækið Hollinger,  til hagsbóta fyrir alla hluthafa, en ekki sem einkagreiðslur til Conrads og nokkurra yfirmanna fyrirtækisins í formi skattfrjálsra tekna.  Tilurð þessara greiðslna voru með þeim hætti, að Hollinger sem átti fjölmörg dagblöð víðs vegar um Kanada, Bandaríkin og Bretland, seldi þessi dagblöð og kaupandinn setti samkeppnishamlandi skilyrði, sem fólu í sér að Hollinger gæti ekki sett nýtt dagblað á laggirnar á sama markaðssvæði í ákveðinn tíma. Fyrir þessi skilyrði voru kaupendur tilbúnir að greiða umtalsverða þóknun, sem eins og áður segir, Conrad og félagar rökuðu beint í eigin vasa.

Sterkustu rök saksóknara í þessu tilefni, hefur vafalaust verið í því tilfelli þegar Hollinger seldi dagblað út úr samsteypunni til félags í eigu Conrads sjálfs, sem krafðist þess að "Conrad Hollinger fyrirtækið" færi ekki í samkeppni við "Conrad nýja fyrirtækið" og fyrir þessi skilyrði átti "Conrad sjálfur" að fá umtalsverða þóknun í eigin vasa. 

Rannsóknarskýrsla upp á rúmar 500 blaðsíður var skrifuð af Richard Breeden, fyrrum yfirmanni hjá "SEC" (Securities and Exchange Commission) þar sem meint fjársvik Conrads og yfirmanna voru skilgreind í öreindir. (Breeden skýrslan sambærileg við RNA skýrsluna).  Listi yfir einkakostnað, flugferðir, risnuferðir, vínreikninga, ferðalög til Bora Bora  og fleira og fleira.  Tölvuskeyti og aðrar sannanir rakin lið fyrir lið.    Saksóknari lagði þessa skýrslu til grundvallar, en hafði auk þess "stjörnuvitni" á sínum snærum, nánasta og næstæðsta yfirmann í Hollinger, David Radler.   David, játaði fjársvikin snemma í ferlinum og samþykkti jafnframt að vitna gegn fyrrum félaga sínum, gegn vægari dómi.

David fékk 27 mánaða dóm.  Conrad fékk 78 mánaða dóm, en eins og áður segir er nú laus gegn tryggingu eftir rúma 25 mánuði  vegna áfrýjunarmálsins.

Helsti grundvöllur fyrir áfrýjun Conrads er byggður á nýrri og þrengri skilgreiningu hæstaréttar BNA á  "honest services" í fjársvikamálum, sem í nýrri skilgreiningu á aðeins við um mútur og "kickbacks" fremur en að skilgreiningin næði til tilfella þegar málsaðili er sakaður um að brjóta trúnað og traust við fyrirtæki, eins og áður var.

Aha! hugsuðu lögmenn Conrads með sér, skjólstæðingur okkar hefur aldrei gerst sekur um mútur eða faldar þóknanir.  Við áfrýjum strax, það gerðu þeir, með glimrandi undirtektum dómarans.

Gífurlegur áhugi er fyrir þessu máli hér í Kanada, ekki sízt vegna þess að Conrad er fæddur í Kanada, en 2001 gaf hann upp ríkisborgararétt sinn, fyrir þann brezka, til þess að geta verið aðlaður sem Baron Black of Crossharbour, og getað titlað sig Lord Black!  Fyrrum forsætisráðherra Kanada hafði þó gefið honum svokallað "diploma" vegabréf, þannig að uppgjöf ríkisborgararéttar var kannski ekki stórt mál, í skiptum fyrir svona mikla upphefð.

Þó áhuginn sé mikill, er ekki þar með sagt að hann sé tengdur neinni samúð eða samhyggð.  Kanadamenn, elska að hata Konna svarta og meint fjársvikamál hans ná langt aftur fyrir þessi tilteknu réttarhöld.

 

Því er ég að þræla áhugasömum lesendum í gegnum þessa sögu?  Af því að hún hefur klára skírskotun til íslensks veruleika, og slær kannski aðeins á ofurvæntingar um að "réttlætið sigri að lokum".  

Munurinn á Madoff og Black er þó nokkur;

-  Madoff játaði að 25 ára fjármálaferill sinn, hefði hafist með PONZI scheme og verið PONZI scheme til síðasta dags.  Hann játaði og því var eftirleikurinn auðveldur, 150 ára dómur.

-  Conrad hefur aldrei játað eitt né neitt, lögmaður hans (Greenspan) segir að Conrad trúi því í hjarta sínu að hann hafi aldrei gert neitt rangt. Conrad á eignir og mikið fé til að verja sig.  Honum er mikið í mun að flytja aftur til Kanada (Toronto) þar sem hann á óðalssetur, en jafnframt að endurheimta virðingu "fyrrum" landa sinna. 

Verðmiði á virðingu samborgara getur verið stjarnfræðilegur og líklega ekki keypt fyrir nokkurt fé.

Hefði Conrad verið ákærður um alla þrettán ákæruliðina, hefði dómurinn vel getað náð einni öld.  Hann var hins vegar ákærður um fjóra liði, og nú eru þrír af þeim upp í lofti, út af þrengri skilgreiningu Hæstaréttar.

Virðing Kanadamanna fæst hvorki keypt með tárum eða seðlum.  Það verður á brattan að sækja fyrir Conrad Black að endurheimta hana, en víst er að óvilhöll vitni og fyrrum viðskiptafélagar, eru líklega með kuldahroll hríslandi niður bak, því tími hefnda er ef til vill runnin upp fyrir hinn 65 ára gamla Konna svarta.

Siðferðisbrot eru ekki brot á lögum, og sönnunarbyrði í fjársvikamálum er ógnarsterk, hér í Norður-Ameríku.   Löglegt en siðlaust, ógeðfelld setning, en sönn.

Ég held áfram að fylgjast með af faglegum áhuga, býst við því versta og vona það besta og sef bærilega á næturnar.

 

 

 

 

 

 

 

 

Peningaþvætti var stundað á Íslandi Lokakafli.

Í kafla 1, 2, 3 og 4   (sjá link) hef ég lagt upp með spurninguna: Var peningaþvætti stundað á Íslandi?

Í þessum lokakafla er ég orðin sannfærð um að svo hafi verið, og það sem meira er íslensk stjórnvöld vita af því, sem gæti verið skýringin á hinu grunsamlega lélega baráttuþreki sem núverandi ríkisstjórn viðhefur í Æsseifmálinu. 

Rússnesku tengslin í hruni Íslands.

Þann 17. febrúar 2009 skrifaði Dr. Gary K Busch athyglisverða ritstjórnargrein á Ocnus.Net. 

Dr. Busch á langan feril að baki, bæði sem viðskiptamaður, ráðgjafi og prófessor við Háskólann í Hawaii, auk þess að hafa gegnt gestaprófessorstöðum við fjölmarga háskóla. 

Hann hefur gegnt æðstu stjórnunarstöðum í alþjóðlegum flutningafyrirtækjum og sett m.a. upp flutningakerfi fyrir rússneska áliðnaðinn og rak flutninga-og frakt starfsemi innan Rússlands fyrir rússneskan útflutning.  Hann talar og les 12 tungumál og hefur skrifað 6 bækur og birt fjölda fræðigreina.

 

Grein Dr. Busch byrjar á því að fjalla um ásakanir útlægs rússnesks milljarðamærings Boris Berezovsky oligarka á hendur Vladimir Putin og hans kónum, um að þeir hafi notað "skítuga peninga" til að ná stjórn á breskum fyrirtækjum í gegnum fjárfestingar á Íslandi.   Þessi ásökun Boris kom fram í fréttaþætti Sky stöðvarinnar þann 13. febrúar 2009.

 

Dr. Gary Busch var einmitt staddur á Íslandi, þegar viðtalið við Boris birtist, að ræða þetta mál við "íslenska aðila".  Ekki kom fram hvaða aðila hann ræddi við, en líklega hafa þetta verið fræðimenn innan Háskólasamfélagsins og fleiri.

Orðrétt segir Gary:

" Íslendingarnir sögðu að þeir hefðu rétt í þessu komið frá Alþingi, þar sem fjöldi Rússa væru í viðræðum við hina nýju íslensku ríkisstjórn um einmitt þetta mál.  Rússarnir sögðust hafa rannsakað þetta mál og uppgötvað að þessar ásakanir væru að stórum hluta sannar."

Í greininni fjallar hann mikið um Björgólfsfeðga og hins rússneska uppruna fjármuna þeirra, og jafnframt viðskiptafélaga þeirra Magnús Þorsteinsson, sem nú er flúinn til Rússlands aftur.

Þeir félagar seldu bjórverksmiðjuna Bravó til Heinekein á hárréttum tíma fyrir 400 milljónir dollara, og komu aftur til Íslands og keyptu Landsbankann, Eimskip, og notuðu auk þess féð í fáséða klónun á fé, sem markaði upphaf og endalok íslenska hagkerfisins eins og við þekktum það.     Dr. Busch hafði trúlega ekki hugmynd um að þessi kaup voru öll skuldsett, svo óljóst er í hvað þessir upprunalegu rússnesku peningar fóru, nema þeir séu ennþá til.  Hann fjallar að sjálfsögðu líka um þá sem sigldu í kjölfarið Baug, Kaupthing og Glitni, en Samson sagan, stendur samt upp úr sem upphafið.

Í lokakafla greinarinnar segir Dr. Gary Busch:

  " Íslensk yfirvöld segja í trúnaði að ástæðan fyrir að Rússar vildu lána Íslendingum 5,4 milljónir Evra, hafi verið ógnin um að peningaþvottaviðskiptin yrðu afhjúpuð og gerð opinber."

 

Tókuð þið eftir þessu?   Þarf nokkuð stærri glóð?  Þarf nokkuð frekari vitnanna við?

Ég skannaði blöð og netið í kringum þennan tíma og fann fátt um þessa leynilegu fundi.  Eitt blaðið fjallaði um ásakanir Berezovosky með almennum hætti.   Á hinn bóginn birtir Gunnar Tómasson ýmislegt athyglisvert á vefnum hjá Silfri Egils þann 16. febrúar 2009, sem leiðir líkum að því að hann hafi verið einn hinna íslensku viðmælenda Dr. Busch.

Þar segir Gunnar m.a.:

Enn er óvíst hvað bjó að baki blóðmjólkun samfélagsins á árunum 2004-2008- en ekki er hægt að útiloka að íslenzk fjármálafyrirtæki og svartir erlendir peningar komi þar við sögu.

Gunnar Tómasson setur fram eftirfarandi spurningar:

Af hverju vildi US Federal Reserve Board ekki hjálpa Seðlabanka Íslands?

Af hverju beittu Bretar hryðjuverkalögum á Landsbanka Íslands?

Af hverju vill Davíð Oddsson ekki tjá sig um málið?

Af hverju hika íslensk stjórnvöld við að leggja deiluna við Breta fyrir dómstóla? 

(Af hverju þessi linkind og aumingjaskapur í stærsta hagsmunamáli Íslands Æsseif? innsk.mitt)

Af hverju reifaði rússneski sendiherran $ 4 milljarða lán til Íslands?

Af hverju tóku íslensk stjórnvöld það tal alvarlega?

Ég veit ekki-en óttast sum-svörin við þessum spurningum segir Gunnar Tómasson að lokum.

Hripaði upp hugsanlega líkindatöflu fyrir því að peningaþvætti hefði verið stundað á Íslandi útkoman er nálægt 90% líkum á peningaþvætti.

 

 

	Líkindatafla peningaþvættis á Íslandi	Stig	Vægi	Samtals	Skýring
1	Lög og reglur eftirfylgni framkvæmd	8	10%	8%	10 enginn  lög
	Bankar og fjármálastofnanir
2	* bankaleynd	8	10%	8%	10 fullkominn leynd
3	* rafræn viðskipti - hátt tæknistig	10	10%	10%	10 hæsta tæknistig
4	* þekking á upprunalegum viðskiptavini	8	10%	8%	10 engin þekking mikið flækjustig
5	* óheftur gjaldeyrismarkaður	10	10%	10%	10 engin höft
6	* opinbert eftirlit FME	8	10%	8%	10 ekkert eftirlit
7	Tengsl við "high risk" lönd í þvottaþörf
	Rússland	10	5%	5%
	Mið-Austurlönd	8	3%	2%
	Suður-Ameríka	5	3%	1%
	Þar sem er reykur þar er glóð .......
8	Skyndilegt óútskýrt peningamagn í umferð	10	10%	10%	10 flóð af peningum í umferð
9	Brigzl um peningaþvætti í óháðum erl. fjölmiðlum	8	10%	8%	10 mikil umfjöllun
10	Stökkbreyting lífstíls í krafti nýfengis auðs	10	10%	10%	10 mikil breyting á lífsstíl
	Fj. Mögulegra stiga 120 = 100% peningaþvottastöð	103	100%	88%	Heildarútkoma 86%

 

Er ekki kominn tími til að segja íslensku þjóðinni sannleikann, allan sannleikann og ekkert nema sannleikann?

Er kinnroði íslenskra stjórnvalda svo mikill gagnvart eigin aðgerðarleysi, sinnuleysi og andlegri leti sem ríkti á þessum árum,  að þau eru tilbúin að setja þjóðina í skuldarklafa til næstu 25-30-40 ára, án þess að málinu sé skotið til dómstóla?

Skömm sé að slíku fólki.

 

Þessi litla glósubók er tileinkuð sonardóttur minni, sem fæðist einhvern næsta dag á Íslandi.

 

 

Var peningaþvætti stundað á Íslandi? 4. og næst síðasti kafli!

S.l. 10 daga hef ég sökkt mér niður í peningaþvætti, og lesið ógrynni af greinum tengdum málefninu.    Það var eiginlega skyndilegt "þursabit" sem hamlaði hreyfigetu og venjulegri vinnu, sem skóp tíma og fókus til að stúdera þetta áhugaverða efni, "standandi" því mér var meinað að setjast niður eða hreyfa mig.     Ákvað þess vegna að skrá niður þessar glósur, og vonandi  komast að niðurstöðu.

Hef reynt að nálgast viðfangsefnið á akademískan hátt, en litli óþolinmæði besserwisserinn, sem situr á öxlinni á mér er orðinn sturlaður, hann er búinn að komast að niðurstöðu, og það sem meira er hann er búinn að sannfæra mig líka.

Er yfirleitt ekki hrifinn af hryllingsmyndum, skráði mig þess vegna út úr stofunni þegar restin af fjölskyldunni horfði á Pulp Fiction og sambærilegar hryllingsmyndir.  Þær greinar og þau gögn sem Internetið hefur látið mér í té um þetta rannsóknarverkefni hafa virkað eins og versta hrollvekja, sem enn hefur ekki verið sett í kvikmyndahandrit.

4. kaflinn átti eiginlega að fjalla um áhrif peningaþvættis á efnahagskerfi þjóðar. 

Peningaþvætti er leið glæpamanna til að tryggja að "glæpir borga sig" í enda dags.

Í stærri hagkerfum virkar peningaþvætti eins og "óþægilegt" inngrip í markaði sem eru að reyna að reka sig samkvæmt lögmálum framboðs og eftirspurnar.   Þannig getur pizza salinn sem er með 10 staði í stórborg skyndilega fundið fyrir  "eftirspurnarþurrð" á markaði sem annars var frískur fyrir. 

Ástæðan;  inn á markaðinn eru komnir nýir "pizza staðir" með ógrynni af fjármagni til að markaðsetja hina "fullkomnu pizzu" eiginlega næstum greiða með vörunni.  

Gömlu pizza salarnir hrista hausinn og hugsa "hvaða demantsnámu" geta þessir aðilar rakað úr, til að koma okkur út af markaðnum?  

Demantsnáman er "óhreinir peningar" sem hægt er að sóa í  markaðssetningu, umboðslaun, þóknun og arkitektúr, til að tryggja löglega aðkomu heppilegs fyrirtækis til að stunda peningaþvætti.

Þessir rekstraraðilar eru enda líklegir til að reka sig á jaðarmarkaði, þar sem úrvinda keppinautar eru ekki líklegir til að storma til samkeppniseftirlits með umkvörtunarefni sín, né líklegt að einhver nenni að hlusta á vælið í þeim.

Það er ekki flókið að heimfæra Pizza söguna upp á stærri hagkerfi, og allra síst lítil örhagkerfi, með eigin gjaldmiðil, eigin peningastjórn, og illa saumað og veikt eftirlitskerfi.

Besserwisserinn á öxlinni er búinn að komast að þeirri niðurstöðu að ólöglegt peningaþvætti með eða án vitundar stjórnvalda hafi verið grundvallar ástæðan fyrir hruni Íslands. 

Með vitund eða skv. lögfræðilegri skýrgreiningu " hefði mátt vita".   

 Ég reyni af veikum mætti að mótmæla og segja " don´t jump to conclusions! þetta eru hrikalegar ásakanir" , en hann er fastur fyrir þó lítill sé.    

 

 

Besserwisserinn er búinn að skrifa lokakaflann, ég þarf bara að vistann og birtann. 

 

 

 

Var peningaþvætti stundað á Íslandi? 3.kafli

Hvernig stóð Ísland sig í aðgerðum gegn peningaþvætti og fjármögnun hryðjuverka?

Frá og með gjaldeyrishöftum sem sett voru á s.l. haust, brustu allar forsendur fyrir peningaþvætti á Íslandi, hafi þær verið fyrir hendi.  Óheft gjaldeyrisviðskipti, er grunnforsenda fyrir stórþvotti "skítugra" peninga.  Hins vegar má leiða líkum að því að brotthvarf slíkrar þvottastarfssemi hafi hún verið í miklum mæli  í litlu hagkerfi, hafi ýkt þær alvarlegu afleiðingar sem hrun bankakerfisins hafði s.l. haust.  Um það verður fjallað í öðrum kafla.

Forvitnilegt er hins vegar að skoða aðgerðir og varnir sem voru viðhafðar gegn peningaþvætti í íslensku hagkerfi árin 2006-2008

Ísland er ásamt rúmlega 30 öðrum löndum meðlimur í samtökum FATF (Financial Action Task Force) sem vinna gegn peningaþvætti og fjármögnun hryðjuverka.

Í 10 daga í maí 2006, mætti matsnefnd til Íslands til að mæla hvernig fjármálastofnanir, íslensk stjórnvöld, lög og reglur  uppfylla tillögur og fyrirmæli sem samtökin setja meðlimum.

Nefndin skilaði  u.þ.b 170 bls. skýrsla  og auk þess er læsilegri  18 bls. úttekt úr skýrslunni sem einnig er að finna á heimasíðu samtakanna.

Skýrslan var rædd í október 2006 hjá samtökunum í Vancouver, og gaf Iðnaðar-og Viðskiptaráðuneytið út fréttatilkynningu þess efnis, þar sem þeir töldu að niðurstöður hefðu verið almennt jákvæðar en jafnframt hafi komið fram, eins og venja er, ábendingar um það sem talið var að  betur mætti fara í löggjöf og framkvæmd. 

Því var heitið að áfram yrði haldið að styrkja varnir Íslands og að ráðgjafanefndin sem vann að úttektinni með FATF myndi starfa áfram.

Þetta vakti óskipta athygli mína í þekkingarleit um peningaþvætti á Íslandi, og því fór ég í gegnum úttektina.

Eins og matsaðilum er tamt, gefa þeir "einkunn" við þeim matsatriðum sem framkvæmd eru.  Þessi einkunn skiptist í fullnægandi, að mestu fullnægjandi, ábótavant að hluta, ófullnægandi.  Auk þess má finna greinagóða úttekt á þeim atriðum sem matsnefndin taldi ábótavant og alvarlegt.

Ég snaraði þessu yfir á hefðbundið einkunnarkerfi, og útkoman á matinu var 6,7 eða C

Þessi úttekt var að vísu gerð fyrir gildistöku laga um peningaþvætti, sem vísað er í, í 2.kafla, svo ekki er alveg ljóst hvort nefndin tók tillit til nýju laganna að hluta eða öllu leyti í matinu.

Hér verða talin upp nokkur atriði sem matsnefndin taldi ófullnægjandi og í sumum tilfellum alvarleg:

Viðurlög við brotum um peningaþvætti sýnast vera mjög væg (sekt), einkum í samanburði við svipuð fjárhagsbrot (6 ár).  Dómkvödd viðurlög hafa einnig verið mjög væg, jafnvel í málum sem varða eiturlyfjabrask, þar sem hæstu viðurlög leyfa 12 ár.  Refsiábyrgð lögpersóna (fyrirtækja) þykir mjög þröng.  Viðurlög þykja þannig almennt ekki virka letjandi né áhrifarík í baráttu gegn peningaþvætti.

Tímabundin upptaka eigna   Ströng sönnunarbyrði af hálfu saksóknara hindrar árangursríka tímabundna upptöku eigna.  Skortur á gögnum til staðfestingar á ákvæðinu gefur matsmönnum ekki fullnægjandi sannfæringu fyrir því að þetta ákvæði virki.  Vísbendingar benda til að í öllu kerfinu, sé litið á upptöku eigna sem minniháttar forgangsmál.

Könnun á áreiðanleika viðskiptamanna    Það eru engar almennar kröfur um að kanna endanlegan eigenda "viðskiptavinarins".  Ekki eru gerðar kröfur til banka að ákvarða á skilmerkilegan hátt hvort viðskiptavinurinn er að vinna í umboði annars aðila.  Engar skýrar kröfur um nauðsyn þess að skilja eignarhald og stjórn lögaðila, né að staðfesta hvort manneskjan sem framkvæmir viðskipti hafi til þess lögmætt umboð.

Einstaklingar í áhættuhópi vegna stjórnmálatengsla.  Ísland féll á þessu atriði  þar sem engin slík tengsl eru könnuð.  Í lögunum sem tóku gildi í júní 2006, var gildistöku eins ákvæðis nr. 12 frestað til 1.janúar 2007, ákvæðinu um áhættuhóp vegna stjórnmálatengsla.  (hvers vegna þurfti að fresta þessu ákvæði?)

Viðskipti 3ja aðila  Bönkum er ekki gert að taka nauðsynleg skref til að sannreyna að 3ji aðili sé skráður og uppfylli skilyrði um áreiðanleika.

Óvenjulegar yfirfærslur    Lögin gera ekki skilmerkilegar kröfur um að kanna í þaula bakgrunn og ástæðu yfirfærslna, aðeins minnt á þetta í almennu orðalagi í skýringum.

Skráning grunsamlegra færslna  Skráningarskylda felur ekki í sér skráningu á viðskiptum innherja/markaðsmisnotkun, vopnabrask, þátttöku í skipulögðum glæpasamtökum, þar sem engir slíkir glæpir hafa verið tengdir við peningaþvætti á Íslandi.  (innskot í kafla 2 er fjallað um líklega fyrsta peningaþvættismál sem upp hefur komið á Íslandi um markaðsmisnotkun og innherjaviðskipti)  Nefndin hefur áhyggjur af þessu skráningakerfi í heild og að trygginga og verðbréfafyrirtæki skrá ekki grunsamlegar færslur, né þeir sem stunda gjaldeyrisviðskipti, enda sé ekkert eftirlit haft með því.  

Innra eftirliti  stórlega ábótavant.  Nýju lögin innihalda ekki skilgreindar reglur um innra eftirlit og hvað það þarf að innifela.  Þannig efast nefndin um framkvæmd og eftirlit laganna með áreiðanleika viðskiptamanna.

Ytra eftirlit  almennt ábótavant, vegna skorts á þekkingu og endurmenntun, skorts á mannafla, og fjármagni.  Þrátt fyrir að samþykktir og reglur séu til staðar, eru engin viðurlög gagnvart framkvæmdastjórum og þeim sem ábyrgð bera á framfylgd laganna.

Tölfræðileg gagnasöfnun  fékk falleinkunn í þessari úttekt, enda hefur skráning í samræmi við tillögur samtakanna ekki verið framkvæmd, eða hafist á þessum tíma (2006)

Þessi listi er miklu ítarlegri, og fátt kemur raunar á óvart, einkum er varðar ytra eftirlit, enda hefur Fjármálaeftirlitið þrástagast á þeirri ástæðu að mannekla og skortur á fjármagni hafi verið meginorsök fyrir  takmörkuðu eftirlit  með íslenskum fjármálamarkaði yfir höfuð, hvað þá fjarrænum glæpum eins og peningaþvætti 

Þetta var 2006, síðan liðu 2 ár þar til bankakerfi Íslands hrundi gjörsamlega sumum að óvörum.

Forvitnilegt væri að vita hvernig og hvort þessum ábótaatriðum frá 2006 hafi verið sinnt og unnið að úrbótum, á þeim tíma sem gjaldeyrisfærslur og peningamagn frá og til Íslands náði stjarnfræðilegu hámarki.

Ef ég væri Godfather, væri eitt af daglegum verkefnum að kanna hvaða lönd í heiminum hefðu heppilega veikan infrastrúktur til að berjast gegn þvotti á mínum skítugu peningum.  Fljótlega hefði ég  rekist á þessa skýrslu FATF og kallað saman skyndifund með mafíunni og sagt þeim að ég hefði fundið "gósen" þvottastöð norður í hafi.

Ef ég væri mafíósi og hugsaði svona, hvers vegna skyldu aðrir ekki hafa gert það.

.... og ef þeir hafa hugsað því myndu þeir ekki hafa framkvæmt það?

 

Næsti kafli í vinnslu.

 

Var peningaþvætti stundað á Íslandi? 2.kafli

Hlutverk lögfræðinga í peningaþvætti.

Þegar þetta fyrirbæri peningaþvætti er stúderað, kennir ýmissa grasa og hægust eru heimatökin í því landi sem þú býrð í hverju sinni.

Lögfræðingar eru sagðir lykilpersónur í peningaþvætti er fyrirsögn á grein eftir Paul Waldie sem birtisti í Globe and Mail hér í Kanada árið 2005.

Ástæðan fyrir þessu lykilhlutverki lögfræðinga er sú undanþága sem þeir hafa frá kröfum ríkisins að tilkynna allar grunsamlegar fjárhagslegar færslur, er haft eftir yfirmanni kanadísku lögreglunnar, á grundvelli „trúnaðarsambands lögfræðings og umbjóðanda“.

Árið 2002 komst upp um eitt mesta peningaþvættisskema í Norður-Ameríku.  Þetta mál teygði anga sína víðs vegar um Bandaríkin, Suður-Ameríku og hingað til Vancouver í Bresku-Kolumbíu í Kanada.  FBI og kanadíska lögreglan unnu í mörg ár að „sting“ sem kallað var „Bermuda Short“ sem afhjúpaði að lokum gífurleg hlutabréfasvik og peningaþvættismál, sem höfðu grasserað um árabil.    Lögfræðingar léku lykilhlutverk í stofnun skeljafyrirtækja og flutning á peningum milli bankareikninga í því skyni að hreinsa þá af uppruna sínum, sem var venjulega eiturlyfjasala og mafíustarfsemi. 

Hlutabréfasvindlið fólst aðallega í því að hífa upp verð á hlutabréfum rétt fyrir mánaðarmót, með falskri eftirspurn.

Þá er nærtækast að kanna lög um peningaþvætti á Íslandi, sem sett voru 14.júní 2006 að tilskipun ESB. 

Í kjölfarið gaf Lögmannafélag Íslands út leiðbeinandi reglur fyrir lögmenn um varnir gegn peningaþvætti, sem er fróðleg lesning.

Þar er m.a. kveðið á um að ábyrgð á framfylgni laga hvílir á eiganda lögmannstofunnar, en jafnframt skuli tilnefndur ábyrgðarmaður innan stofunnar sem framfylgir reglunum. 

Sérstakar kringumstæður sem krefjast aukinnar varúðar eru tilgreindar.

a)      Viðskipti eða röð tengdra viðskipta sem samtals nema hærri fjárhæð en 15.000 evrum

b)      Um sé að ræða viðskipti með handhafaviðskiptabréf eða reiðufé.

c)      Millifærsluviðskipti hvers konar

d)      Grunur um að fyrirhuguð viðskipti tengist peningaþvætti osv.fr.

e)      Viðskipti þau sem óskað er eftir séu meiri háttar, þ.e. háar fjárhæðir eiga að skipta um hendur, eða þau eru óvenju flókin

f)       Sá sem leitar viðskipta er einstaklingur í áhættuhópi vegna stjórnmálatengsla

g)      Sá sem leitar viðskipta er aðili sem er búsettur eða hefur starfsemi innan þjóðríkis eða lögsögu sem þekkt er af því að framfylgja ekki eða framfylgja með ófullkomnum hætti alþjóðlegum viðmiðum og reglum um aðgerðir til að verjast peningaþvætti.

Hér vakna milljón spurningar.

Spurt er hvað hafa mörg peningaþvættismál komið upp á Íslandi opinberlega síðan þessi lög tóku gildi:

Svar:  Eitt  Virðing, tengt fjölskyldu forstjóra Verðbréfahallar Íslands (fann ekki meira)

Hvað hefur verið fjallað um meint peningaþvætti á Íslandi í tengslum við Rússland, Landsbankann og fleiri

Svar:  Tugir greina í erlendum fjölmiðlum hafa á s.l. árum fjallað um meint peningaþvætti á Íslandi

Spurning til FME: Hvað hafa ábyrgðamenn lögmannstofa tilkynnt mörg mál síðan þessi lög tóku gildi?

a) ekkert b) 1-3 c) færri en 10 d) fleiri en 10  (spurningar sem sérstökum saksóknara finnst gaman að svara)

Og þá kemur milljónasta spurningin:  Af hverju hefur ekkert verið fjallað um þessi mál í íslenskum fjölmiðlum? 

Hugsanlegt svar:  Af því að fjölmiðlar voru í eigu manna sem tengdust meintri peningaþvættisumfjöllun erlendra fjölmiðla. 

Næsti kafli í vinnslu.  

Var peningaþvætti stundað á Íslandi? 1.kafli

Undanfarin ár hefur það sí og æ komið upp í hugann þegar leitað er skýringa á því skyndilega og algjörlega óraunhæfa peningamagni í umferð á Íslandi hvort rekja mætti það til  umfangsmikils peningaþvottar. 

Slíkt er enda ekki óraunhæft, því með einkavæðingu bankanna skapaðist grundvöllur, sem fór ekki fram hjá eigendum "skítugra peninga" víða um heim.

Hverjir þurfa að þvo peninga

Algengustu tegundir glæpamanna sem hafa mikla þörf fyrir peningaþvott eru; eiturlyfjasalar, þjófar, spilltir stjórnmálamenn og opinberir embættismenn, mafían,  hryðjuverkamenn og svindlarar.  

 Eiturlyfjasalar eru í alvarlegri þörf fyrir gott peningaþvottakerfi, því viðskipti þeirra fara eingöngu fram í reiðufé, sem skapar alls kyns flutningsvandamál. 

 Mikið magn reiðufés dregur ekki aðeins athygli banka og skattayfirvalda, heldur er töluverð þyngd í reiðufé.  Þannig getur 1 milljón dollara virði af kókaini vegið 20 kg á meðan bunki af milljón dollara seðlum vegur 116 kg.

 

3 þrep peningaþvottar.

1.  Staðsetning  Þvottamaðurinn leggur "skítuga peninga" inn í löglega fjármálastofnun, oft í formi bankainnleggs.  Þetta er áhættusamasta þrepið vegna þess að stórir innlánsreikningar vekja grunsemdir og bankar eru skyldugir að greina frá háum færslum.

2.  Lagskipting  felur í sér að senda peninga í gegnum margskonar fjárhagsfærslur, til þess að breyta forminu og gera rekjanleika erfiðari.  Lagskipting getur innifalið nokkrar færslur frá banka til banka, símafærslur milli mismunandi reikninga, innlagnir og úttektir með mismunandi upphæðum, gjaldeyriskaupa, og kaup á dýrum hlutum eins og bátum, húsum, bílum og demöntum, allt í því skyni að breyta uppruna fjársins.  Þetta er flóknasta stigið í öllu peningaþvættisferlinu, og snýst um að gera rekjanleika eins erfiðan og kostur er.

3.  Innleiðing  Á innleiðingarstiginu, koma peningarnir aftur inn í hagkerfið í formi "löglegra" gjörninga.  Þetta gæti falið í sér loka bankayfirfærslu inn á bankareikning þar sem þvottamaðurinn er að "fjárfesta" í skiptum fyrir ágóðahlut,  sölu á snekkju sem keypt var á lagskiptingatímabilinu, eða kaup á 10 milljón dollara skrúfjárni frá fyrirtæki í eigu þvottamannsins.  Á þessu stigi getur glæpamaðurinn notað peningana án þess að verða gómaður.  Mjög erfitt er að ná þvottamanninum á þessu stigi, þar sem enging skjöl eru til um fyrri stig.

Eftir þessa lýsingu er erfitt að ímynda sér að þessi aldagamla aðferð hafi farið fram hjá fjárglæframönnum sem tóku þátt í því með aðgerðum sínum að fella íslenska hagkerfið s.l. haust. 

 

(endursagt úr HowStuff Works "Money Launderering Basics"

Næsti kafli í vinnslu.