Segist ekki hafa verið innherji!

Í mbl. í dag kemur fram að fyrrverandi sparissjóðsstjóri SPRON segir engan tengdan sér hafa átt viðskipti með stofnbréf ........ nema eiginkonu sína.

Síðast þegar ég las reglur um innherja Nr 987/2006  þá hefði ég skilgreint nefndan sparissjóðsstjóra Guðmund Hauksson  sem fruminnherja og aðila tengdum honum fjárhagslega sem innherja.

Er ég kannski svona rosalega þröngsýn, eða fyrrverandi sparissjóðsstjóri svona gífurlega víðsýnn?

 

Guðmundur: Bjó ekki yfir upplýsingum

Var peningaþvætti stundað á Íslandi? 4. og næst síðasti kafli!

S.l. 10 daga hef ég sökkt mér niður í peningaþvætti, og lesið ógrynni af greinum tengdum málefninu.    Það var eiginlega skyndilegt "þursabit" sem hamlaði hreyfigetu og venjulegri vinnu, sem skóp tíma og fókus til að stúdera þetta áhugaverða efni, "standandi" því mér var meinað að setjast niður eða hreyfa mig.     Ákvað þess vegna að skrá niður þessar glósur, og vonandi  komast að niðurstöðu.

Hef reynt að nálgast viðfangsefnið á akademískan hátt, en litli óþolinmæði besserwisserinn, sem situr á öxlinni á mér er orðinn sturlaður, hann er búinn að komast að niðurstöðu, og það sem meira er hann er búinn að sannfæra mig líka.

Er yfirleitt ekki hrifinn af hryllingsmyndum, skráði mig þess vegna út úr stofunni þegar restin af fjölskyldunni horfði á Pulp Fiction og sambærilegar hryllingsmyndir.  Þær greinar og þau gögn sem Internetið hefur látið mér í té um þetta rannsóknarverkefni hafa virkað eins og versta hrollvekja, sem enn hefur ekki verið sett í kvikmyndahandrit.

4. kaflinn átti eiginlega að fjalla um áhrif peningaþvættis á efnahagskerfi þjóðar. 

Peningaþvætti er leið glæpamanna til að tryggja að "glæpir borga sig" í enda dags.

Í stærri hagkerfum virkar peningaþvætti eins og "óþægilegt" inngrip í markaði sem eru að reyna að reka sig samkvæmt lögmálum framboðs og eftirspurnar.   Þannig getur pizza salinn sem er með 10 staði í stórborg skyndilega fundið fyrir  "eftirspurnarþurrð" á markaði sem annars var frískur fyrir. 

Ástæðan;  inn á markaðinn eru komnir nýir "pizza staðir" með ógrynni af fjármagni til að markaðsetja hina "fullkomnu pizzu" eiginlega næstum greiða með vörunni.  

Gömlu pizza salarnir hrista hausinn og hugsa "hvaða demantsnámu" geta þessir aðilar rakað úr, til að koma okkur út af markaðnum?  

Demantsnáman er "óhreinir peningar" sem hægt er að sóa í  markaðssetningu, umboðslaun, þóknun og arkitektúr, til að tryggja löglega aðkomu heppilegs fyrirtækis til að stunda peningaþvætti.

Þessir rekstraraðilar eru enda líklegir til að reka sig á jaðarmarkaði, þar sem úrvinda keppinautar eru ekki líklegir til að storma til samkeppniseftirlits með umkvörtunarefni sín, né líklegt að einhver nenni að hlusta á vælið í þeim.

Það er ekki flókið að heimfæra Pizza söguna upp á stærri hagkerfi, og allra síst lítil örhagkerfi, með eigin gjaldmiðil, eigin peningastjórn, og illa saumað og veikt eftirlitskerfi.

Besserwisserinn á öxlinni er búinn að komast að þeirri niðurstöðu að ólöglegt peningaþvætti með eða án vitundar stjórnvalda hafi verið grundvallar ástæðan fyrir hruni Íslands. 

Með vitund eða skv. lögfræðilegri skýrgreiningu " hefði mátt vita".   

 Ég reyni af veikum mætti að mótmæla og segja " don´t jump to conclusions! þetta eru hrikalegar ásakanir" , en hann er fastur fyrir þó lítill sé.    

 

 

Besserwisserinn er búinn að skrifa lokakaflann, ég þarf bara að vistann og birtann. 

 

 

 

Er fámennið helsta ástæðan fyrir erfiðleikum núna?

Ég er ósammála þessari söguskýringu.  Íslendingar hafa aldrei verið fjölmennari .......  þegar landið varð gjaldþrota.  Meira að segja var nauðsynlegt að flytja inn vinnuafl í stríðum straumum, þegar best lét.

Næstu árin þarf að reka landið eins og hvert annað fyrirtæki.  Í stjórn þessa fyrirtækis þarf ekki að setja fleiri en 11 manns.  Allir aðrir lúta þessari stjórn og bretta upp ermar og fara að vinna að öflun þjóðartekna. 

Fámenni þarf ekki endilega að vera uppskrift að spillingu.  Innræti og græðgi örfárra er uppskrift að spillingu, sem að lokum endar með allsherjar hruni.

Fámennið helsta ástæðan

Var peningaþvætti stundað á Íslandi? 3.kafli

Hvernig stóð Ísland sig í aðgerðum gegn peningaþvætti og fjármögnun hryðjuverka?

Frá og með gjaldeyrishöftum sem sett voru á s.l. haust, brustu allar forsendur fyrir peningaþvætti á Íslandi, hafi þær verið fyrir hendi.  Óheft gjaldeyrisviðskipti, er grunnforsenda fyrir stórþvotti "skítugra" peninga.  Hins vegar má leiða líkum að því að brotthvarf slíkrar þvottastarfssemi hafi hún verið í miklum mæli  í litlu hagkerfi, hafi ýkt þær alvarlegu afleiðingar sem hrun bankakerfisins hafði s.l. haust.  Um það verður fjallað í öðrum kafla.

Forvitnilegt er hins vegar að skoða aðgerðir og varnir sem voru viðhafðar gegn peningaþvætti í íslensku hagkerfi árin 2006-2008

Ísland er ásamt rúmlega 30 öðrum löndum meðlimur í samtökum FATF (Financial Action Task Force) sem vinna gegn peningaþvætti og fjármögnun hryðjuverka.

Í 10 daga í maí 2006, mætti matsnefnd til Íslands til að mæla hvernig fjármálastofnanir, íslensk stjórnvöld, lög og reglur  uppfylla tillögur og fyrirmæli sem samtökin setja meðlimum.

Nefndin skilaði  u.þ.b 170 bls. skýrsla  og auk þess er læsilegri  18 bls. úttekt úr skýrslunni sem einnig er að finna á heimasíðu samtakanna.

Skýrslan var rædd í október 2006 hjá samtökunum í Vancouver, og gaf Iðnaðar-og Viðskiptaráðuneytið út fréttatilkynningu þess efnis, þar sem þeir töldu að niðurstöður hefðu verið almennt jákvæðar en jafnframt hafi komið fram, eins og venja er, ábendingar um það sem talið var að  betur mætti fara í löggjöf og framkvæmd. 

Því var heitið að áfram yrði haldið að styrkja varnir Íslands og að ráðgjafanefndin sem vann að úttektinni með FATF myndi starfa áfram.

Þetta vakti óskipta athygli mína í þekkingarleit um peningaþvætti á Íslandi, og því fór ég í gegnum úttektina.

Eins og matsaðilum er tamt, gefa þeir "einkunn" við þeim matsatriðum sem framkvæmd eru.  Þessi einkunn skiptist í fullnægandi, að mestu fullnægjandi, ábótavant að hluta, ófullnægandi.  Auk þess má finna greinagóða úttekt á þeim atriðum sem matsnefndin taldi ábótavant og alvarlegt.

Ég snaraði þessu yfir á hefðbundið einkunnarkerfi, og útkoman á matinu var 6,7 eða C

Þessi úttekt var að vísu gerð fyrir gildistöku laga um peningaþvætti, sem vísað er í, í 2.kafla, svo ekki er alveg ljóst hvort nefndin tók tillit til nýju laganna að hluta eða öllu leyti í matinu.

Hér verða talin upp nokkur atriði sem matsnefndin taldi ófullnægjandi og í sumum tilfellum alvarleg:

Viðurlög við brotum um peningaþvætti sýnast vera mjög væg (sekt), einkum í samanburði við svipuð fjárhagsbrot (6 ár).  Dómkvödd viðurlög hafa einnig verið mjög væg, jafnvel í málum sem varða eiturlyfjabrask, þar sem hæstu viðurlög leyfa 12 ár.  Refsiábyrgð lögpersóna (fyrirtækja) þykir mjög þröng.  Viðurlög þykja þannig almennt ekki virka letjandi né áhrifarík í baráttu gegn peningaþvætti.

Tímabundin upptaka eigna   Ströng sönnunarbyrði af hálfu saksóknara hindrar árangursríka tímabundna upptöku eigna.  Skortur á gögnum til staðfestingar á ákvæðinu gefur matsmönnum ekki fullnægjandi sannfæringu fyrir því að þetta ákvæði virki.  Vísbendingar benda til að í öllu kerfinu, sé litið á upptöku eigna sem minniháttar forgangsmál.

Könnun á áreiðanleika viðskiptamanna    Það eru engar almennar kröfur um að kanna endanlegan eigenda "viðskiptavinarins".  Ekki eru gerðar kröfur til banka að ákvarða á skilmerkilegan hátt hvort viðskiptavinurinn er að vinna í umboði annars aðila.  Engar skýrar kröfur um nauðsyn þess að skilja eignarhald og stjórn lögaðila, né að staðfesta hvort manneskjan sem framkvæmir viðskipti hafi til þess lögmætt umboð.

Einstaklingar í áhættuhópi vegna stjórnmálatengsla.  Ísland féll á þessu atriði  þar sem engin slík tengsl eru könnuð.  Í lögunum sem tóku gildi í júní 2006, var gildistöku eins ákvæðis nr. 12 frestað til 1.janúar 2007, ákvæðinu um áhættuhóp vegna stjórnmálatengsla.  (hvers vegna þurfti að fresta þessu ákvæði?)

Viðskipti 3ja aðila  Bönkum er ekki gert að taka nauðsynleg skref til að sannreyna að 3ji aðili sé skráður og uppfylli skilyrði um áreiðanleika.

Óvenjulegar yfirfærslur    Lögin gera ekki skilmerkilegar kröfur um að kanna í þaula bakgrunn og ástæðu yfirfærslna, aðeins minnt á þetta í almennu orðalagi í skýringum.

Skráning grunsamlegra færslna  Skráningarskylda felur ekki í sér skráningu á viðskiptum innherja/markaðsmisnotkun, vopnabrask, þátttöku í skipulögðum glæpasamtökum, þar sem engir slíkir glæpir hafa verið tengdir við peningaþvætti á Íslandi.  (innskot í kafla 2 er fjallað um líklega fyrsta peningaþvættismál sem upp hefur komið á Íslandi um markaðsmisnotkun og innherjaviðskipti)  Nefndin hefur áhyggjur af þessu skráningakerfi í heild og að trygginga og verðbréfafyrirtæki skrá ekki grunsamlegar færslur, né þeir sem stunda gjaldeyrisviðskipti, enda sé ekkert eftirlit haft með því.  

Innra eftirliti  stórlega ábótavant.  Nýju lögin innihalda ekki skilgreindar reglur um innra eftirlit og hvað það þarf að innifela.  Þannig efast nefndin um framkvæmd og eftirlit laganna með áreiðanleika viðskiptamanna.

Ytra eftirlit  almennt ábótavant, vegna skorts á þekkingu og endurmenntun, skorts á mannafla, og fjármagni.  Þrátt fyrir að samþykktir og reglur séu til staðar, eru engin viðurlög gagnvart framkvæmdastjórum og þeim sem ábyrgð bera á framfylgd laganna.

Tölfræðileg gagnasöfnun  fékk falleinkunn í þessari úttekt, enda hefur skráning í samræmi við tillögur samtakanna ekki verið framkvæmd, eða hafist á þessum tíma (2006)

Þessi listi er miklu ítarlegri, og fátt kemur raunar á óvart, einkum er varðar ytra eftirlit, enda hefur Fjármálaeftirlitið þrástagast á þeirri ástæðu að mannekla og skortur á fjármagni hafi verið meginorsök fyrir  takmörkuðu eftirlit  með íslenskum fjármálamarkaði yfir höfuð, hvað þá fjarrænum glæpum eins og peningaþvætti 

Þetta var 2006, síðan liðu 2 ár þar til bankakerfi Íslands hrundi gjörsamlega sumum að óvörum.

Forvitnilegt væri að vita hvernig og hvort þessum ábótaatriðum frá 2006 hafi verið sinnt og unnið að úrbótum, á þeim tíma sem gjaldeyrisfærslur og peningamagn frá og til Íslands náði stjarnfræðilegu hámarki.

Ef ég væri Godfather, væri eitt af daglegum verkefnum að kanna hvaða lönd í heiminum hefðu heppilega veikan infrastrúktur til að berjast gegn þvotti á mínum skítugu peningum.  Fljótlega hefði ég  rekist á þessa skýrslu FATF og kallað saman skyndifund með mafíunni og sagt þeim að ég hefði fundið "gósen" þvottastöð norður í hafi.

Ef ég væri mafíósi og hugsaði svona, hvers vegna skyldu aðrir ekki hafa gert það.

.... og ef þeir hafa hugsað því myndu þeir ekki hafa framkvæmt það?

 

Næsti kafli í vinnslu.

 

Var peningaþvætti stundað á Íslandi? 2.kafli

Hlutverk lögfræðinga í peningaþvætti.

Þegar þetta fyrirbæri peningaþvætti er stúderað, kennir ýmissa grasa og hægust eru heimatökin í því landi sem þú býrð í hverju sinni.

Lögfræðingar eru sagðir lykilpersónur í peningaþvætti er fyrirsögn á grein eftir Paul Waldie sem birtisti í Globe and Mail hér í Kanada árið 2005.

Ástæðan fyrir þessu lykilhlutverki lögfræðinga er sú undanþága sem þeir hafa frá kröfum ríkisins að tilkynna allar grunsamlegar fjárhagslegar færslur, er haft eftir yfirmanni kanadísku lögreglunnar, á grundvelli „trúnaðarsambands lögfræðings og umbjóðanda“.

Árið 2002 komst upp um eitt mesta peningaþvættisskema í Norður-Ameríku.  Þetta mál teygði anga sína víðs vegar um Bandaríkin, Suður-Ameríku og hingað til Vancouver í Bresku-Kolumbíu í Kanada.  FBI og kanadíska lögreglan unnu í mörg ár að „sting“ sem kallað var „Bermuda Short“ sem afhjúpaði að lokum gífurleg hlutabréfasvik og peningaþvættismál, sem höfðu grasserað um árabil.    Lögfræðingar léku lykilhlutverk í stofnun skeljafyrirtækja og flutning á peningum milli bankareikninga í því skyni að hreinsa þá af uppruna sínum, sem var venjulega eiturlyfjasala og mafíustarfsemi. 

Hlutabréfasvindlið fólst aðallega í því að hífa upp verð á hlutabréfum rétt fyrir mánaðarmót, með falskri eftirspurn.

Þá er nærtækast að kanna lög um peningaþvætti á Íslandi, sem sett voru 14.júní 2006 að tilskipun ESB. 

Í kjölfarið gaf Lögmannafélag Íslands út leiðbeinandi reglur fyrir lögmenn um varnir gegn peningaþvætti, sem er fróðleg lesning.

Þar er m.a. kveðið á um að ábyrgð á framfylgni laga hvílir á eiganda lögmannstofunnar, en jafnframt skuli tilnefndur ábyrgðarmaður innan stofunnar sem framfylgir reglunum. 

Sérstakar kringumstæður sem krefjast aukinnar varúðar eru tilgreindar.

a)      Viðskipti eða röð tengdra viðskipta sem samtals nema hærri fjárhæð en 15.000 evrum

b)      Um sé að ræða viðskipti með handhafaviðskiptabréf eða reiðufé.

c)      Millifærsluviðskipti hvers konar

d)      Grunur um að fyrirhuguð viðskipti tengist peningaþvætti osv.fr.

e)      Viðskipti þau sem óskað er eftir séu meiri háttar, þ.e. háar fjárhæðir eiga að skipta um hendur, eða þau eru óvenju flókin

f)       Sá sem leitar viðskipta er einstaklingur í áhættuhópi vegna stjórnmálatengsla

g)      Sá sem leitar viðskipta er aðili sem er búsettur eða hefur starfsemi innan þjóðríkis eða lögsögu sem þekkt er af því að framfylgja ekki eða framfylgja með ófullkomnum hætti alþjóðlegum viðmiðum og reglum um aðgerðir til að verjast peningaþvætti.

Hér vakna milljón spurningar.

Spurt er hvað hafa mörg peningaþvættismál komið upp á Íslandi opinberlega síðan þessi lög tóku gildi:

Svar:  Eitt  Virðing, tengt fjölskyldu forstjóra Verðbréfahallar Íslands (fann ekki meira)

Hvað hefur verið fjallað um meint peningaþvætti á Íslandi í tengslum við Rússland, Landsbankann og fleiri

Svar:  Tugir greina í erlendum fjölmiðlum hafa á s.l. árum fjallað um meint peningaþvætti á Íslandi

Spurning til FME: Hvað hafa ábyrgðamenn lögmannstofa tilkynnt mörg mál síðan þessi lög tóku gildi?

a) ekkert b) 1-3 c) færri en 10 d) fleiri en 10  (spurningar sem sérstökum saksóknara finnst gaman að svara)

Og þá kemur milljónasta spurningin:  Af hverju hefur ekkert verið fjallað um þessi mál í íslenskum fjölmiðlum? 

Hugsanlegt svar:  Af því að fjölmiðlar voru í eigu manna sem tengdust meintri peningaþvættisumfjöllun erlendra fjölmiðla. 

Næsti kafli í vinnslu.  

Var peningaþvætti stundað á Íslandi? 1.kafli

Undanfarin ár hefur það sí og æ komið upp í hugann þegar leitað er skýringa á því skyndilega og algjörlega óraunhæfa peningamagni í umferð á Íslandi hvort rekja mætti það til  umfangsmikils peningaþvottar. 

Slíkt er enda ekki óraunhæft, því með einkavæðingu bankanna skapaðist grundvöllur, sem fór ekki fram hjá eigendum "skítugra peninga" víða um heim.

Hverjir þurfa að þvo peninga

Algengustu tegundir glæpamanna sem hafa mikla þörf fyrir peningaþvott eru; eiturlyfjasalar, þjófar, spilltir stjórnmálamenn og opinberir embættismenn, mafían,  hryðjuverkamenn og svindlarar.  

 Eiturlyfjasalar eru í alvarlegri þörf fyrir gott peningaþvottakerfi, því viðskipti þeirra fara eingöngu fram í reiðufé, sem skapar alls kyns flutningsvandamál. 

 Mikið magn reiðufés dregur ekki aðeins athygli banka og skattayfirvalda, heldur er töluverð þyngd í reiðufé.  Þannig getur 1 milljón dollara virði af kókaini vegið 20 kg á meðan bunki af milljón dollara seðlum vegur 116 kg.

 

3 þrep peningaþvottar.

1.  Staðsetning  Þvottamaðurinn leggur "skítuga peninga" inn í löglega fjármálastofnun, oft í formi bankainnleggs.  Þetta er áhættusamasta þrepið vegna þess að stórir innlánsreikningar vekja grunsemdir og bankar eru skyldugir að greina frá háum færslum.

2.  Lagskipting  felur í sér að senda peninga í gegnum margskonar fjárhagsfærslur, til þess að breyta forminu og gera rekjanleika erfiðari.  Lagskipting getur innifalið nokkrar færslur frá banka til banka, símafærslur milli mismunandi reikninga, innlagnir og úttektir með mismunandi upphæðum, gjaldeyriskaupa, og kaup á dýrum hlutum eins og bátum, húsum, bílum og demöntum, allt í því skyni að breyta uppruna fjársins.  Þetta er flóknasta stigið í öllu peningaþvættisferlinu, og snýst um að gera rekjanleika eins erfiðan og kostur er.

3.  Innleiðing  Á innleiðingarstiginu, koma peningarnir aftur inn í hagkerfið í formi "löglegra" gjörninga.  Þetta gæti falið í sér loka bankayfirfærslu inn á bankareikning þar sem þvottamaðurinn er að "fjárfesta" í skiptum fyrir ágóðahlut,  sölu á snekkju sem keypt var á lagskiptingatímabilinu, eða kaup á 10 milljón dollara skrúfjárni frá fyrirtæki í eigu þvottamannsins.  Á þessu stigi getur glæpamaðurinn notað peningana án þess að verða gómaður.  Mjög erfitt er að ná þvottamanninum á þessu stigi, þar sem enging skjöl eru til um fyrri stig.

Eftir þessa lýsingu er erfitt að ímynda sér að þessi aldagamla aðferð hafi farið fram hjá fjárglæframönnum sem tóku þátt í því með aðgerðum sínum að fella íslenska hagkerfið s.l. haust. 

 

(endursagt úr HowStuff Works "Money Launderering Basics"

Næsti kafli í vinnslu.

Siðareglur alþingismanna, hvað dvelur?

Langflestar starfsgreinar hafa svokallað "code of ethics" 

Fyrir réttu ári birtist frétt á eyjunni og í fréttblaðinu um : "Siðareglur fyrir þingmenn, sem hafa verið í smíðum allt frá síðasta kjörtímabili, verði að líkast til samþykktar fyrir næstu kosningar." haft eftir Arnbjörgu.

Ríkisstjórn Jóhönnu hafði einnig áform uppi um slíkar siðareglur.  Ekkert hefur enn birst á blaði né prenti.

Hvaða aumingjaskapur er það að innleiða ekki slíkar reglur strax. 

Forseti Alþingis gæti gegnt hlutverki siðameistara, sem skæri úr vafasömum málum, sem þingmönnum ber að leggja fyrir, leiki einhver grunur um að "boð stórfyrirtækis eða banka" til valins þingmanns brjóti í bága við slíkar reglur.

Það er hægt að afrita og líma prýðilegar siðareglur þjóðþinga víða um heim.  Ætti ekki að taka nema 10 mínútur. 

Þess í stað eru haldin námskeið fyrir verðandi alþingismenn í orðskrípinu "háttvirtur og hæstvirtur".

Slíkar siðareglur myndu skera úr um í eitt skipti fyrir öll, hvort brot hafi átt sér stað, svo aumingjagóð og skilningsrík þjóðin þurfi ekki að velta sér upp úr rauðvínsdrykkju og lýgi.

Hér er eitt dæmi:

CODE OF ETHICS FOR GOVERNMENT SERVICE 

Any person in Government service should: 

1. Put loyalty to the highest moral principals and to country above loyalty to Government persons, party, or department.

2. Uphold the Constitution, laws, and legal regulations of the United States and of all governments therein and never be a party to their evasion.

3. Give a full day's labor for a full day's pay; giving to the performance of his duties his earnest effort and best thought.

4. Seek to find and employ more efficient and economical ways of getting tasks accomplished.

5. Never discriminate unfairly by the dispensing of special favors or privileges to anyone, whether for remuneration or not; and never accept for himself or his family, favors or benefits under circumstances which might be construed by reasonable persons as influencing the performance of his governmental duties.

6. Make no private promises of any kind binding upon the duties of office, since a Government employee has no private word which can be binding on public duty.

7. Engage in no business with the Government, either directly or indirectly which is inconsistent with the conscientious performance of his governmental duties.

8. Never use any information coming to him confidentially in the performance of governmental duties as a means for making private profit.

9. Expose corruption wherever discovered.

10. Uphold these principles, ever conscious that public office is a public trust.

[Source: U.S. House of Representatives Ethics Committee]

Bónus og refsing!

Þessar fyrirætlanir hljóma so and so. 

Á meðan bónusarnir eru reiknaðir út frá sömu forsendum og fyrr, sem miða að því að belgja út efnahagsreikninga og loftbólur, þá með "góðum" lögfræðingum verðbréfamiðlara, mun frönskum bönkum vart takast að "sanna" refsivert athæfi, ........ ja nema að franska bankakerfið hrynji allt eins og spilaborg, eins og gerðist á Íslandi.

 

Af hverju má ekki greiða þessum starfsmönnum laun og sleppa þessari

bónustengingu sem var hönnuð og stílfærð af geimverum á græðgishnetti.

Ef bónuskerfi eiga rétt á sér, þá þarf að byggja það upp fyrir alla.  Punktakerfi gæti litið svona út:

1) Mæting og viðvera

2) Hreinlæti

3) Andlegt atgervi, húmor

4) Vímulaus í vinnutíma (pissupróf með stimpilklukku)

5) Vingjarnleg framkoma við ræstitækni

6) Kg. fjöldi í endurvinnslu frá vinnustöð

7) Fjöldi heimsókna til tannlæknis á ári.

Auk þess skal ætlast til að fólk vinni vinnuna sína, sem það var ráðið til.

 

Bónus og refsing í bönkum

EFTA Samningur KANADA

Í dag 1.júlí á  þjóðhátíðardegi Kanada gengur í gildi samningur milli Kanada og Efta ríkjanna um tollfrjáls viðskipti.

Á fundi hjá Útflutningsráði í byrjun júní s.l. hélt ég erindi um viðskiptaumhverfið í Kanada

Hér er úrdráttur:

Kanada er vissulega stórt land að flatarmáli, með um 100 sinnum fleiri íbúa en Ísland en 10 sinnum færri en USA. 

Landið skiptist niður í 10 fylki og 3 eins konar svæði. Í vestur Kanada búa um 10 milljónir og í austur sem telur Ontario og Quebec eru tæplega 21 milljón.  Litlu fylkin við Atlantshafið hafa um 2 milljónir íbúa.   Það er athyglisvert að 90% íbúanna búa í innan við 160 km fjarlægð frá bandarísku landamærunum.   Landið er því þéttbýlla en stærðin segir til um, en landrými er aldrei takmarkandi þáttur, það er nóg pláss og vítt til veggja.    

Þrátt fyrir stærð landsins, með gífurlegar náttúruauðlindir flæðandi um allt, verður alls ekki vart við neinn mikilmennskuhroka.  Þvert á móti einkennist viðskipta- og mannlífið af umburðarlyndi, virðingu og sanngirni sem pakkað hefur verið saman í vel skilgreindan lagaramma með ótal reglugerðum en háu flækjustigi  að vísu,  en gífurlega öflugu og sýnilegu eftirlitskerfi. 

Gegnsæjar leikreglur og eftirlit setur fyrirtækjum  skorður  en eykur jafnframt  sannfæringu og vissu um að samkeppnisforskoti  sé náð á eigin verðleikum  fyrirtækjanna, en ekki regluverksins eða  klíkuskapar.   

EINKENNI VIÐSKIPTAUMHVERFISINS

Lítil og meðalstór fyrirtæki sem skv. skilgreiningu í Kanada eru fyrirtæki með færri en 100 starfsmenn eru samtals rúmlega 1 milljón eða 98% af öllum fyrirtækjum í Kanada.    Þessi þróun  er meðvituð og studd dyggilega af ríkis og fylkisstjórnum. 

Lítil og meðalstór fyrirtæki skapa líka um 80% allra nýrra starfa, og njóta því sérstakrar velvildar Ríkisins, sem leggur áherslu á að búa þessum fyrirtækjum hagstæðara skattaumhverfi og reynir að draga úr íþyngjandi reglum, sem annars gilda hjá „stórfyrirtækjunum“.     

Það má því með sanni segja að yfirvöld í Kanada líta svo á að „minna sé meira“ sem er sérlega hagfellt fyrir frumkvöðla  og viðskiptaaðila sem vilja freista gæfunnar í landinu, og  því engin ástæða til neinnar minnimáttar í samskiptum þar.Kanadamenn eru sérstaklega vinsamlegir og umburðarlyndir. 

Þeir eru stoltir af uppruna sínum sem í flestum tilfellum er frá Evrópu, og sýna einlægan áhuga og virðingu á uppruna og „hreim“ samborgara sinna. Stundum er Kanada líkt við bullandi menningarpott, því þjóðarbrot þar eru líklega flest í heimi, þar með opinberlega talið í manntali 2006 90.000 Íslendingar.     Þetta sterka  fjölþjóðaeinkenni skýrir líklega hið mikla umburðarlyndi gagnvart „sterkum hreim“, sem Kanadamönnum finnst skemmtilegt og forvitnilegt, kannski ólíkt viðhorf en sunnan landamæra.

Mér er það minnistætt, í viðskiptadeildinni í gamla daga, þegar við vorum að stúdera  fullkomna samkeppni, fákeppni, einokun og allt þar á milli. Þá var „fullkominn markaður“ varla til nema í fræðibókum, enda ekki líklegt að „allir hagi sér skynsamlega alltaf, og allar upplýsingar um vörur og verð liggi fyrir, ókeypis á sama tíma alltaf“.   

Eftir kynni mín af smásölumarkaði í Kanada er skemmtilegt að segja frá því að mér finnst hinn fullkomni markaður ekki vera eins „fræðilega óhugsandi“  og þá.  Markaðurinn einkennist af gífurlegri samkeppni, miklum ókeypis upplýsingum og síðast en ekki síst, sterkri markaðs- og verðvitund  viðskiptavina og þokkalegri  kaupgleði, sem hefur þó mikla teygni við almennt efnahagsástand í landinu. 

KREPPAN

Kanada er algjörlega sjálfbært land vegna gífurlegra náttúruauðlinda.  Öfugt við sum önnur lönd, sunnan landamæra og handan hafs, verður ekki hægt að draga stjórnvöld eða bankastofnanir  í Kanada til ábyrgðar á kreppunni.    

Þvert á móti er eitt af einkennum bankakerfisins og efnahagsstjórnunar; ofur- varfærni í útlánum, sterkar reglugerðir og lagaumhverfi, öflugt eftirlitskerfi  og halli á fjárlögum hefur í augum stjórnvalda verið sjóðheitur grautur sem þau hafa forðast markvisst með því að reka  hallalaus fjárlög 10 ár samfellt 1997-2007. 

 Reyndar  lét Harper undan gífurlegum þrýstingi fyrr á þessu ári og hefur boðað hallarekstur nk 2 ár,  í því skyni að örva efnahagslífið og milda kreppuáhrif, sem má fyrst og fremst rekja til eftirspurnarkulnunar og gífurlegs samdráttar í Bandaríkjunum sem gleypir 84% af öllum útflutningi landsins. 

Nú mælist atvinnuleysi í Kanada 8%, mismunandi þó í fylkjum,  hæst í Atlantshafsfylkjum og lægst í sléttufylkjunum Saskatchewan og Manitoba.  Atvinnuleysi tók að vaxa á þessu ári úr 5,8% sögulegu 33 ára lágmarki 2007 um 2 prósentustig. Þetta er þó ekki samanburðarhæft við 8-10% atvinnuleysi á Íslandi, sem fer úr skorti á vinnuafli í 8-10% á örfáum mánuðum. 

 Það skiptir því máli að huga að „náttúrulegu“ atvinnuleysi í landi þegar samanburðartölur eru skoðaðar.

Sú stofnun sem flestir elska að hata, og aðrir hata að elska  „Alþjóðlegi gjaldeyrissjóðurinn“ sendi nýlega frá sér það stöðumat, að þeir teldu að áhrif kreppunnar myndi vara styst í Kanada og þeir myndu verða fyrstir til að rétta úr kútnum, þegar hagkerfi heimsins fara að snúast á rétta sveif.  Ástæða þessara ummæla má fyrst og fremst rekja til þeirrar varfærni sem bankakerfið hefur sýnt, og sterkri efnahagsstjórn.

Nú í lok maí eru farin að sjást ýmis glætumerki, sem auka bjartsýni manna um að áætlanir um viðsnúning efnahagslífsins muni nást á 3ja ársfjórðungi 2009. 

Gengi $ dollar sveiflast m.a. með heimsmarkaðsverði á hráefnum, eins og olíu.  „Kjarnaverðbólga“ í Canada mælist 2% sem er í samræmi við verðbólgumarkmið, en kjarnaverðbólga mælir hækkun almenns verðlags á ársgrundvelli, án matvöru og orku, en hækkun á þeim er háð „óstjórnanlegum utanaðkomandi áhrifum“  og hækkun matvöru á ársgrundvelli er 7,5% núna í maí, einkum vegna gengisfalls Canada$ frá pari við US um áramót niður í 80 cent,  en á móti hefur orka lækkað um 11,2%.  Síðasta uppfærða áætlun um hagvöxt 2009  gerir ráð fyrir  3% samdrætti.

Tækifæri fyrir íslensk fyrirtæki í Kanada

Með þá góðu hófsömu speki að leiðarljósi  „ að minna er meira“, er ljóst í mínum huga að tækifæri fyrir íslensk fyrirtæki og athafnafólk eru óþrjótandi í Kanada. 

 Fyrirtækið sem ég starfa við  kaupir t.d. alla hugbúnaðarþjónustu á tölvukerfum okkar frá Íslandi.  Það er ekki af þjóðarrembingi einum saman, því við höfum sannarlega reynt að færa hugbúnaðarþjónustu nær í tíma og rúmi. 

Staðreyndin er að þeir sem við höfum reynt að nota, komast seint með tærnar þar sem íslenskt hugbúnaðarfólk hefur hælana, í faglegri þekkingu og umfram allt „yfirsýn“ á möguleikum og notkun á þeim kerfum sem við notum. Ég tel að styrkur okkar í þessum geira felist einmitt í „fólksfæðinni“ og þeirri heildaryfirsýn sem hver og einn þarf að tileinka sér, á meðan mannfrekari hugbúnaðarfyrirtæki státa af „sérfræðingum“ á hverju þrepi, sem birtist þannig að það þarf 5-7 manna kanadískt teymi að koma að einfaldri breytingu, á meðan íslenskur hugbúnaðarnörd gerir það einn og óstuddur, á miklu skemmri tíma. 

Ég blæs á allar bábiljur um tímamismun, því oft  þegar send er skilgreining á vandamáli í kerfinu í eftirmiðdag á Kyrrahafsströnd, þá er vandamálið leyst þegar komið er til vinnu morguninn eftir.  Með því að reyna að forðast efstastig lýsingarorða eins og mikill og stór, en leggja meiri áherslu á „gæði“ og frumkvæði eru okkur allir vegir færir miðað við höfðatölu.

Þannig er hægt að sjá fyrir sér:   66 Norður, skapa sér verðugan sess við hliðina á North face og Columbia í vetrar og hlífðarfatnaði.  Var stödd í New York í Janúar s.l. þegar þeir voru að draga flugvél Sullenberger upp úr Hudson ánni.  Það var 25 stiga frost á Manahattan og ég skartaði fallegri loðhúfu frá 66 og lúffur í stíl, sem annar hver maður sem ég mætti hafði þörf fyrir að tjá sig um og öfunda mig af.  Margir spurðu hvar ég hefði fengið fengið þetta.  

 Niðurstaða mín eftir þessa helgi var að ég hefði getað selt þessar húfur og lúffur í stíl  í gámavís í garranum þarna á Manhattan.  Vetrarhörkur í miðríkjum Kanada eru ótrúlegar, frostið fer niður í rúm 40 stig á celcius. 

Ég er persónulega haldin þráhyggju og ofsatrú á íslenska vatninu, lýsinu og geninu, og ég tel að sú sérstaða sem náttúran, fiskurinn og  fámennið sem við njótum, muni reynast okkur dýrmæt þegar allt kemur til alls.

Þegar ég ætla að hafa íslenska kjötsúpu eða lambalæri í matinn, kaupi ég gaddfreðið lambakjöt frá Ástralíu á  16-1800 kr.kg.  Framleiðslugeta íslensks landbúnaðar er of takmörkuð til að herja á stórverslanir, en örugglega nægjanleg fyrir nokkrar veitingahúsakeðjur.  Norður-Ameríka snobbar soldið fyrir Evrópskri hönnun í fatnaði, húsbúnaði og matvælum ýmis konar, á nákvæmlega sama hátt  og Ameríka snobbar fyrir evrópskum og japönskum bílum.

Ég held þetta kallist að leita langt yfir skammt .... eða grasið sé grænna hinum megin og fjarlægðin gerir fjöllin blá.  Við eigum að notfæra okkur þetta Evrópusnobb og ekki síður þá sérstöðu sem hreina Ísland í orku og vatni skapar okkur, og kannski sýnir Kanada okkur meiri skilning gagnvart þeirri markaðsniðurbrotsstarfsemi sem „hvalveiðar Íslendinga“ hafa í för með sér víða um heim, nú þegar landsstjórinn sjálf borðaði hrátt selshjarta fyrir framan myndavélar og fjölmiðla í vikunni, til þess væntanlega að storka ESB sem hefur bannað innflutning á selaafurðum frá Kanada.

Gotterísfrömuðir gætu útvíkkað þá sérstöðu íslenskra páskaeggja að hafa skemmtilegan málshátt inní litlu páskaeggi, ja eða hol súkkulaðihjörtu með ástleitnum játningum fyrir Valentínusardaginn og svona mætti lengi fara á í heilaflug, með það að markmiði að minna er meira.

Áfram Ísland. 

Glænýja ýsu ......

Frá 6 ára aldri gegndi ég mikilvægu innkaupahlutverki.  Á hverjum degi skokkaði ég út í búð(ir) með netið til að kaupa 3 potta af mjólk, eitt og hálft pund af skyri og glænýja ýsu fyrir 20 krónur, loks fransbrauð í bakaríinu.  Ekki flókinn listi, en viðskiptin gátu verið flókin og pirrandi.

Fisksalinn fór sérstaklega í litlu sex ára taugarnar.  Ég bað um glænýja ýsu fyrir tuttugu kall, en hann gat aldrei fundið ýsu á þessu verði.  Tuttugu og þrjár sagði hann spyrjandi og leit á mig, ætli það ekki svaraði ég að bragði.  Svo var ýsunni pakkað inn í gamlan mogga.

Eitt skipti, þegar fiskbúðin var full af fólki átti ég að kaupa saltfisk fyrir 20.  "Glænýjan saltfisk" fyrir tuttugu, sagði ég og hann leit á mig sprakk úr hlátri, og hjörðin í búðinni tók undir.  Ha ha ha viltu fá glænýjan saltfisk já!.  Roðnaði af blossandi reiði gagnvart þessum dóna, sem gerði grín að mér.

Næst þegar ég kom inn í búðina og bað um glænýja ýsu fyrir 20 kall, hóf hann spurningaleikinn,  tuttugu og þrjár?,  "nei tuttugu" hann leit á mig, ég horfði ískalt á móti,  hann tók aðra ýsu;  nítján?,  "nei tuttugu" og andrúmsloftið varð ískalt í fiskbúðinni.  Eftir nokkra leit af hinni fullkomnu ýsu, sagði hann:  "ég er hræddur um að ég eigi ekki ýsu fyrir 20"  þá ætla ég ekki að fá neitt sagði ég, sveiflaði fléttunum dramatískt og strunsaði út.

Þegar heim kom sagði ég að það hefði ekki verið til ýsa.

Eftir þetta fékk ég alltaf ýsu fyrir tuttugu kall hjá dónanum í fiskbúðinni.

Síðan þá, og ennþá  stunda ég ekki viðskipti við dóna.